Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  darka 10.9.2010 (20:17)

  Życiorys:
  
  Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w Sycynie (koło Zwolenia), a zmarł 22 sierpnia 1584 w Lublinie.
  Pochodził ze szlacheckiej rodziny Kochanowskich herbu Korwin, był synem Piotra Kochanowskiego, sędziego ziemskiego sandomierskiego i Anny Białaczowskiej herbu Odrowąż.
  
  Jan Kochanowski studia rozpoczął na Akademii Krakowskiej w 1544. W latach 1547-1550 mógł studiować w którymś z uniwersytetów niemieckich, bądź też przebywać na jednym z dworów magnackich. W latach 1551-1552 studiował na uniwersytecie w Królewcu, skąd wyjechał do Włoch, do Padwy. Na tamtejszym uniwersytecie zetknął się z takimi umysłami jak Francesco Robortelo, jak i ze studiującymi tam Polakami: Łukaszem Górnickim, Andrzejem Trzecieskim i Andrzejem Patrycym Nideckim. Na uniwersytecie padewskim został nawet konsyliarzem nacji polskiej, tocząc spór o samodzielność z żakami niemieckimi. Studia, podróże i kontakty z uczonymi i humanistami dały Kochanowskiemu wiedzę filologiczną, humanistyczną oraz ogładę i wprawę literacką.
  Pisał Kochanowski już we Włoszech drobne utwory po łacinie. W tamtym okresie powstała także Pieśń XXV (Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary).
  
  W latach 1555-1556 Jan Kochanowski przebywał ponownie w Królewcu na dworze arcyksięcia Albrechta Hohenzollerna, by następnie w latach 1556-1559 odbyć dwie kolejne podróże do Włoch. Stamtąd drogą poprzez Francję (gdzie zetknął się z Ronsardem) i Niemcy wrócił już na stałe do Polski.
  
  Kochanowski przebywał w kraju na dworach, m.in. Tarnowskich, Tęczyńskich i Jana Firleja oraz biskupa krakowskiego Filipa Padniewskiego. Dzięki poparciu podkanclerzego koronnego Piotra Myszkowskiego dostał się na dwór Zygmunta Augusta, gdzie ok. 1564 r. mianowano go sekretarzem królewskim. Dzięki Myszkowskiemu dostał też prebendy kościelne: probostwo poznańskie i zwoleńskie.
  
  Jan Kochanowski służył królowi podczas burzliwych sejmów, zajmował się działaniami politycznymi, czego ślady widać w jego utworach. W 1567 towarzyszył królowi w wyprawie radoszkowickiej, będącej próbą demonstracji zbrojnej przeciwko Rosji. Oddał znaczne usługi w trakcie przygotowań do wyprawy na Moskwę w 1568 r.
  
  Przy dworze Zygmunta II Augusta służył do 1574 r. Opisywał ważne dla Rzeczypospolitej wydarzenia, w tym hołd pruski księcia Albrechta II Fryderyka Hohenzollerna u stóp Zygmunta II Augusta, unię Korony i Litwy (1569).
  
  Po śmierci Zygmunta Augusta Kochanowski był zwolennikiem Henryka Walezego, którego elekcję podpisał, uczestniczył też w jego koronacji w katedrze wawelskiej w 1573. Po ucieczce króla wycofał się z życia dworskiego. Na dwór królewski już nie wrócił, choć popierał Stefana Batorego; brał udział w sejmie elekcyjnym i zyskał łaski kanclerza Jana Zamoyskiego.
  
  Jan kochanowski osiedlił się w 1574 roku w odziedziczonym po ojcu majątku w Czarnolesie (Czarnym Lesie). W 1575 r. poślubił Dorotę Podlodowską herbu Janina, z którą miał sześć córek (trzy zmarły w dzieciństwie) oraz syna (urodził się już po nagłej śmierci Jana). Kochanowski pędził w Czarnolesie bukoliczny żywot ziemianina. W maju 1575 wziął udział w zjeździe szlacheckim w Stężycy, który obradował nad wyborem nowego władcy. W listopadzie tego roku wygłosił przemówienie na polu elekcyjnym pod Warszawą.
  
  W tym okresie powstała "Odprawa posłów greckich", a wkrótce po niej parafraza "Psałterz Dawidów" (1579), zaczerpnięta z Wulgaty. Największą pamięć zyskał dzięki Trenom, napisanym po śmierci ukochanej córki Urszulki Kochanowskiej w 1579. W trenach opisywał zmarłą córkę Urszulę jako dziecko idealne. Pisał, że śpiewała i układała krótkie wiersze.
  
  Jan Kochanowski zmarł nagle w Lublinie 22 sierpnia 1584. Przyczyny śmierci nie są dokładnie znane. Wszystko wskazuje na to, że przyczyną śmierci poety był udar mózgu. Inne źródła podają, że poeta zmarł na zawał serca. Pochowany został w Zwoleniu, w pobliżu którego leży Czarnolas. Znajduje się tam nagrobek z jednym z dwóch zachowanych wizerunków poety.
  
  Twórczość Jana Kochanowskiego
  
  Swoją twórczą drogę Jan Kochanowski rozpoczął poezją łacińską, czyli powstałymi w czasie pobytu we Włoszech, licznymi epigramatami i elegiami. Wszystko to zostało wydane drukiem dopiero pod koniec życia poety, w 1580 roku, w zbiorach: "Lyricorum libellus", "Elegiarum libri IV" i "Foricoenia sive epigrammatum libellus" (opublikowane w 1584 roku).
  
  Jak pisze Jerzy Ziomek w "Renesansie", stanowiącym jeden z kilku tomów wydawanych w ramach serii "Wielkia Historia Literatury Polskiej": "Foricoenia to fraszki łacińskie, których tytuł dość trudno przełożyć na polski (foris - poza domem, coena - uczta); podejmują one motywy epigramatyki greckiej, rzymskiej i nowołacińskiej, motywy nieraz przerabiane i powtarzane we fraszkach polskich. Powstały zarówno w okresie padewskim, jak i w późniejszych latach. Stosunkowo najwięcej juweniliów łacińskich pozostało w Elegiach, ale datowanie poszczególnych utworów wewnątrz tego zbioru nie jest rzeczą prostą, jeśli zważyć, że tom wyszedł w roku śmierci Kochanowskiego i że mamy tu do czynienia z wersją nieraz nową i poprawioną. Elegie padewskie czy przynajmniej te, o których z dużym prawdopodobieństwem można orzec, że w Padwie powstały, to przede wszystkim elegie erotyczne skierowane do Lidii lub opiewające ową nieznaną nam, ukrytą pod konwencjonalnym imieniem kochankę. Elegia magistra amoris - elegia mistrzynią miłości, tak mawia się bez racji. Domysły i poszukiwania autentycznego pierwowzoru padewskiej Lidii nie na wiele się zdadzą. Problem bowiem nie w tym, jak Kochanowski opisał autentyczne przeżycie, ale w tym, jak domniemane przeżycie osobiste modelował wedle wzorów literackich. Elegie, Foricoenia i Lyrica operują rozmaitymi formami metrum, z których każde znane było poezji rzymskiej. Kochanowski przejął je i z dużą kulturą naśladował. Stosunkowo największe urozmaicenie miar znajdujemy w Foricoeniach; w elegiach, zgodnie z tradycją, występuje dystych elegijny składający się z heksametru i pentametru. Ale nie tylko miary wierszowe przejął młody poeta od poprzedników; można by ułożyć rejestr motywów i wyrażeń zapożyczonych od Katullusa, Tibullusa i Propercjusza".
  
  Początek twórczość w języku ojczystym.
  
  Z okresu studiów i podróży pochodzą nie tylko utwory łacińskie, ale również pierwsze teksty napisane w języku ojczystym. Jak głosi tradycja, pierwszym utworem napisanym po polsku jest powstały we Francji hymn "Czego chcesz od nas, Panie…" rozpoczynający się od słów:
  
  "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
  
  Czego za dobrodziejstwa, który[m] nie masz miary?
  
  Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie,
  
  I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie".
  
  Po dotarciu do kraju ponoć wywołał on zachwyt u Mikołaja Reja, który miał wówczas wypowiedzieć o Kochanowskim znamienne słowa: "Temu dank przed sobą dawam". Pieśń ta jest swoistym manifestem religijnym i poetyckim oraz manifestem filozofii humanistycznej. Podmiot liryczny zwraca się do Boga w apostrofie, dziękuje mu za stworzenie świata i człowieka, a także za to, że stworzył ład i harmonię oraz prawa, które rządzą światem. Jego dzieło jest doskonałe i idealne. Prosi Boga o dalsze łaski, opiekę i wsparcie. Hymn jest więc pochwałą Boga-Artysty. Utwór ten został wydany drukiem w Krakowie dopiero w 1562 roku wraz z poematem "Zuzanna". Nie stanowią one jednak pierwszego opublikowanego dzieła poety. Był nim wydrukowany rok wcześniej poemat funeralny "O śmierci Jana Tarnowskiego… do syna jego, Jana Krzysztofa…" (1561), w którym poeta opiewał czyny i zasługi zmarłego hetmana oraz pocieszał jego syna, Jana Krzysztofa.
  
  Z kolei "Zuzanna" dedykowana jest "paniej Elżbiecie z Szydłowca, na Ołykach i Nieświeżu ksieżnie". W poemacie tym Kochanowski wykorzystał motyw bardzo często występujący w ówczesnej, szesnastowiecznej literaturze i malarstwie, mianowicie historię cnotliwej Zuzanny zaczerpniętą ze Starego Testamentu (rozdział 13, "Proroctwa Daniela"). Tytułową bohaterką jest żona Joachima, która została fałszywie oskarżona o cudzołóstwo przez dwóch starców, ponieważ nie była im uległa. Tylko dzięki pomysłowości Daniela udało jej się obronić przed sądem. Poetę czarnoleskiego mniej interesowała sama akcja, a bardziej skupiał się na moralistycznej refleksji. Przykładem niech będzie zawarta w poemacie refleksja na temat wartości cnoty:
  
  "Na to żeś mię, o przeklęta fortuno, chowała
  
  Abych w swoich młodych leciach marnie gardło dała?
  
  Lecz to mniejsza gardła pozbyć, bo ktokolwiek żywie,
  
  Umrzeć musi; na tym wszytka rzecz umrzeć poczciwie.
  
  Jam, nieboga, przyszła na tak niebezpieczną drogę,
  
  Że, poczciwie żywszy, umrzeć krom zmazy nie mogę.
  
  Kto by wierzył, że mię o to cnota przyprawiła?
  
  Lecz się ja nie skarżę na nię, bo mi ta jest miła,
  
  Że mi da niej śmierć niestraszna, niestraszna sromotna,
  
  Jeśli miejsce jest sromocie, gdzie panuje cnota".

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie