Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  justynka1 9.9.2010 (18:06)

  Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych. Sierść niedźwiedzia brunatnego jest, jak sama nazwa wskazuje, ciemnobrązowa, choć niektóre jego podgatunki mogą mieć futro jaśniejsze. Niedźwiedź jest potężnie umięśniony i bardzo silny. W pozycji wyprostowanej mierzy - w zależności od płci - od 1,8 m do 3 m. Waga poszczególnych osobników waha się od 200 do 800 kg. Niedźwiedzica wydaje na świat co dwa lata dwoje-troje niedźwiadków. Ciąża trwa około 8 miesięcy. Poród następuje zwykle między grudniem a lutym. Niedźwiedź żyje średnio 20-25 lat. W niewoli jednak może osiągnąć wiek 40 lat. Jest wszystkożerny: żywi się nasionami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, jajami ptaków, chętnie zjada miód, poluje także na zwierzynę leśną, łowi też ryby. Żyje w puszczach, w tajdze, w zalesionych rejonach górzystych. Zamieszkuje północną Europę i Azję. Obecnie żyje na świecie około 200 tysięcy niedźwiedzi brunatnych.
  Występowanie [edytuj]
  Zamieszkiwał pierwotnie całą Europę, obecnie w południowo-zachodniej Europie wytępiony[3]. Występuje w lasach górskich, w Eurazji i Ameryce Północnej, aż do północnego Meksyku. W Polsce występuje w Tatrach i Beskidach, głównie Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Największym skupiskiem w Europie jest Rumunia, gdzie żyje około 5500 niedźwiedzi.
  
  Dieta [edytuj]
  Żywi się łososiami, dużymi ssakami, jak łosie i jelenie, czasem gryzoniami, sporadycznie trawą, ptasimi jajami, nasionami, owocami, grzybami, dżdżownicami, ślimakami, chętnie zjada miód. Z braku produktów naturalnych może wyrządzać znaczne szkody wśród bydła i zwierzyny leśnej. Na człowieka napada tylko drażniony lub zachęcony, np. przez karmienie.
  
  Legowiska [edytuj]
  Na zimę przygotowuje sobie legowisko zwane gawrą i zapada w sen zimowy, z którego od czasu do czasu może się budzić. Żyje samotnie, tylko w okresie godowym w parach. W zimie samica rodzi zwykle 2–3 młodych, którymi opiekuje się aż do następnego miotu. Samica z młodymi bywa szczególnie niebezpieczna.
  
  Ochrona [edytuj]
  Niedźwiedź brunatny jest chroniony na obszarze całej Polski.
  
  Życie w niewoli [edytuj]
  Niedźwiedź oswaja się łatwo, aczkolwiek nawet obłaskawiony bywa niebezpieczny nawet dla swoich opiekunów. W XVI- i XVII-wiecznej Rzeczpospolitej organizowano szkoły dla niedźwiedzi takie jak na przykład Akademia Smorgońska. Szkolono je w celu zapewnienia rozrywki tłumom podczas różnorakich festynów. Według prof. Jana Korwina Kochanowskiego ostatniego niedźwiedzia w Polsce centralnej zabito pod koniec XVII w. w lasach Bedońskich. Obecnie w niewoli w Polsce przebywa 35 niedźwiedzi brunatnych[potrzebne źródło].
  
  Wygląd [edytuj]
  Dane liczbowe niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos arctos):
  
  Długość tułowia z głową: samiec 160–280 cm, samica 150–210 cm
  Ogon: 5–21 cm
  Wysokość: 90-140 cm
  Masa ciała: samce 250–500 kg (niekiedy 700 kg), samice 180–300 kg
  Ciąża: ok. 8 miesięcy (co dwa lata)
  Miot: 1–3 niedźwiadków, o długości ok. 25 cm
  Czas uzależnienia od matki: 18 miesięcy. Pierwsze tygodnie po narodzinach młode spędzają wtulone w nogi matki tak, że nawet nie dotykają podłoża.
  Pożywienie: wszystkożerny – miód, łososie, padlina, duże ssaki jak łosie i jelenie, czasem gryzonie, sporadycznie trawa, grzyby, ptasie jaja
  Długość życia: do 35 lat
  Podgatunki [edytuj]
  Wyróżniono kilkanaście podgatunków niedźwiedzia brunatnego[4]:
  
  niedźwiedź brunatny zwyczajny, niedźwiedź europejski (U. arctos arctos)[5] – podgatunek nominatywny
  U. arctos alascensis[6]
  niedźwiedź brunatny izabelowaty (U. arctos isabellinus)[7]
  U. arctos lasiotus[8]
  niedźwiedź brunatny kodiacki (U. arctos middendorffi)[9]
  niedźwiedź błękitny (U. arctos pruinosis)[10]
  U. arctos sitkensis[9]
  U. arctos sitkeenensis[11]
  niedźwiedź syryjski (U. arctos syriacus)[12]
  U. arctos beringianus[13]
  U. arctos californicus[14]
  U. arctos collaris[15]
  U. arctos crowtheri[16]
  U. arctos dalli[9]
  U. arctos gyas[17]
  grizli (U. arctos horribilis)[18] – zamieszkuje Amerykę Północną zwany niekiedy niedźwiedziem szarym lub siwym, większy i cięższy od europejskiego. Sierść barwy siwej do czerwono-brunatnej z połyskiem srebrzystym lub złocistym, również cynamonowa.
  Etymologia [edytuj]
  
  samiecNazwa niedźwiedź, pierwotna forma prasłowiańska *medvēdis, a następnie *medъvědь[19] (por. rosyjskie медведь/miedwied, chorwackie medvjed, czeskie medvěd , słowackie i słoweńskie medved, białoruskie мядзьведзь, górnoserbskie/łużyckie mjedwjedź, dolnoserbskie/łużyckie mjadwjeź , serbskie медвед, kaszubskie miedzwiédz, staropolskie miedźwiedź, słowiańskie zapożyczenie w węgierskim medve i dla odmiany ukraińskie ведмідь[20]) oznacza zwierzę odżywiające się miodem (*medv-ĕdъ, czyli jedzący miód; *medh-u-s→ *medъ "miód"; *ēd- →*ěsti "jeść"). Nazwa ta była eufemizmem starszej nazwy praindoeuropejskiej, w formie *rktos (*r̥k'þos[21]) (od której bezpośrednio pochodzi greckie árktos/άρκτος "niedźwiedź", forma astronomiczna Arktos "gwiazdozbiór Wielka Niedźwiedzica", oraz nazwa kontynentu "Arktyka", a być może również celtyckie imię Artur; oraz łacińskie ursus "niedźwiedź", imię własne Ursus lub pochodne od przymiotnika ursinus: imię Ursyn, od którego utworzono nazwę dzielnicy warszawskiej Ursynów, czy też imię żeńskie Urszula, etymologicznie oznaczające małą niedźwiedzicę[22], wreszcie staroindyjskie r̥kṣa i hetyckie hartagga, oznaczające niebezpiecznego drapieżnika[23]). W zastąpieniu pierwotnej nazwy określeniem "jedzący miód" można widzieć przejaw tabu językowego (tabuizacja[24]) zastosowanego w językach ludów północnej Europy (nie tylko Słowian, bo niemieckie Bär czy angielskie bear o znaczeniu "bury", "szary", i pochodzące od tego samego rdzenia duńskie i norweskie bjørn, oraz szwedzkie i islandzkie björn[25], litewskie lokys "kudłaty" lub "liżący"), dla których to zwierzę było groźne. Z tego powodu unikano jego wymawiania, aż w końcu o starej nazwie zapomniano. Ciekawostką jest wtórna tabuizacja wyrazu "niedźwiedź" (kiedy zaczęła funkcjonować jako nazwa właściwa i przez to niebezpieczna), jako zamienników zaczęto używać nowych wyrazów typu miś, mieszko, kosmacz, kudłacz, bartnik, mrówczarz[26] i stąd prawdopodobnie brak odpowiedników "niedźwiedź" w językach bułgarskim czy macedońskim, gdzie na określenie tego drapieżnika używa się nazwy: мечка. Podobne zjawisko występuje w gwarze góralskiej, gdzie jeszcze dziś starsi bacowie, a niegdyś także kłusownicy określali niedźwiedzia nazwą on (gw. uón, ó w gwarze podhalańskiej wymawia się inaczej niż u), co podkreślało pewien szacunek i strach przed tym zwierzęciem.
  
  Wracając do polskiej nazwy, to drogę *medъvědь→ miedźwiedź→ niedźwiedź należy tłumaczyć tym, iż, w języku polskim obie spółgłoski d uległy zmiękczeniu, a początkowe m' (ze znakiem miękkości spółgłoski), wymawiane w niektórych rejonach Polski jak m'n' (patrz dialektalne kurpiowskie /mniasto/ zamiast miasto), zredukowało się w końcu do samego n'[27], lub też zamiana nagłosowego mie- w nie- mogła być spowodowana gwarowymi czynnikami fonetycznymi, jako przejaw hiperpoprawności (porównaj miemy-niemy, Miemcy-Niemcy), ale być może utrata pierwotnego związku pomiędzy słowami miedźwiedź i miód spowodowała wyrównanie do form słowotwórczych z zaprzeczeniem nie-[28]
  
  Ciekawostka
  Niedźwiedzie badał Charlie Russell mieszkając z nimi na Kamczatce przez blisko 10 lat. Uratował on kilka niedźwiedzi przed śmiercią, wykupując je z niewoli, został ich zastępczą matką, wychowywał je i pokazał, że niedźwiedź nie jest z natury wrogo nastawiony do człowieka. BBC stworzyło o nim film "Bear Man of Kamchatka

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie