Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  viki2618 11.6.2010 (16:13)

  Prawa człowieka Funkcją zasad społecznych jest zabezpieczanie i afirmacja godności człowieka. Będąc kategorią ogólną, godność domaga się uszczegółowienia, które znajduje w koncepcji praw człowieka. Stanowią one kategorię należnych człowiekowi uprawnień na płaszczyźnie publiczno-prawnej (1).
  
  Prawa człowieka wypływają bezpośrednio z godności człowieka (PT 9). Nie pochodzą zatem ani od woli osób sprawujących władzę, ani też nie są wytworem stosunków społeczno-gospodarczych. Nie znaczy to, że władza polityczna nie odgrywa żadnej roli przy ich proklamowaniu, czy też, że rozwój stosunków społeczno-gospodarczych nie wywiera wpływu na ich artykułowanie i obronę. Wręcz przeciwnie, czynniki te są istotne dla proklamowania, ochrony i afirmacji praw człowieka. Ale przysługują one ludziom nie dlatego, że są ogłoszone w konstytucjach państwowych czy konwencjach międzynarodowych, lecz z tej racji, że posiadają oni godność (2).
  
  Prawa człowieka są zatem kategorią opisującą pozycję osoby w społeczeństwie, jej uprawnienia w stosunku do innych osób i grup społecznych, jak i instytucji. Pełnią zatem podobną funkcję do zasad społecznych. Wspólnym punktem odniesienia jest osoba ludzka, której nadzwyczajna pozycja wynika wprost z naturalnej i nadprzyrodzonej godności człowieka (3).
  
  Istotne są przymioty praw człowieka: są one wrodzone (naturalne), nienaruszalne, niezbywalne i trwałe, powszechne, dynamiczne (rozwojowe), obiektywne i integralne (4).
  
  Prawa człowieka mają charakter wrodzony, wypływający z jego natury (PT 9), z faktu bycia człowiekiem. Są one zatem zakotwiczone w naturze człowieka. Ich twórcą nie jest zatem człowiek, lecz dawca i stwórca natury ludzkiej - Bóg.
  
  Naturalny charakter praw człowieka decyduje o ich nierozerwalnym związku z osobą ludzką. Istnieją one i przysługują człowiekowi przez całe życie. Choć instytucje lub zbiorowości mogą nie respektować tych praw, to znaczy czasowo zawiesić ich wykonywanie, to jednak nigdy nie mogą człowieka pozbawić ich posiadania. Nienaruszalność praw człowieka polega więc na tym, że żadna władza czy społeczność nie może tych praw odebrać człowiekowi (5).
  
  Prawa osobowe są niezbywalne, to znaczy, że żaden człowiek nie może z nich zrezygnować lub je odstąpić. Są one bowiem tak ściśle zjednoczone z osobą, że stanowią nierozdzielną całość. Niezbywalność praw człowieka wynika wprost z ich wrodzonego charakteru i pochodzenia od Boga (6).
  
  Z tego też powodu prawa człowieka posiadają trwały charakter, to znaczy są niezmienne. Przysługują człowiekowi niezależnie od jego stanowiska w społeczeństwie, płci, koloru skóry, miejsca i czasu w jakim przyszło mu żyć. Żadna z tych okoliczności nie zmienia praw człowieka.
  
  Przysługują one wszystkim ludziom, którzy kiedykolwiek i gdziekolwiek żyli, żyją lub będą żyć na ziemi. Na tym właśnie polega cecha powszechności tych praw. Rozwój (dynamiczność) praw człowieka polega zaś na ich coraz wyraźniejszym rozpoznawaniu i odkrywaniu przez rozum ludzki w naturze człowieka.
  
  Jako że prawa człowieka swój fundament znajdują w prawie naturalnym, są one prawami obiektywnymi, to znaczy istnieją niezależnie od subiektywnych sądów poszczególnych ludzi. Nikt nie może sobie przypisać praw, które przysługiwałyby tylko jemu lub wybranym kategoriom społeczności.
  
  Prawa człowieka mają charakter integralny. Oznacza to, że są one niepodzielne i wszystkie tak samo ważne. Nie można więc przyznać tylko niektórych praw, a pozostałe lekceważyć (7).
  
  Każdemu z praw odpowiadają w tym samym człowieku obowiązki (PT 28). Jedynie skrupulatnie wypełniając swe obowiązki, człowiek ma prawo domagania się pełnego respektowania swych podstawowych praw. Pomiędzy prawami a obowiązkami istnieje bowiem ścisła zależność logiczna i ontologiczna (KPC 4).
  
  Związek pomiędzy prawami a obowiązkami realizuje się w dwóch fazach. Pierwsza z nich realizuje się gdy osoba świadoma swych uprawnień, pragnie wypełniać obowiązki, które są nierozerwalnie związane z realizacją jej praw. Tak na przykład prawo człowieka do życia wiąże się z obowiązkiem utrzymania własnego życia, a prawo do godnego poziomu życia z obowiązkiem godziwego życia (PT 29).
  
  Realizacja drugiej fazy przebiega na płaszczyźnie związku zachodzącego pomiędzy prawem jednostki i obowiązkiem innych do uznania go i szanowania, ponieważ w społeczności ludzkiej każdemu prawu jednego człowieka odpowiada obowiązek innych ludzi. Każde bowiem prawo człowieka czerpie swą moc i siłę z prawa naturalnego, które je wyznacza i wiążę z odpowiadającym mu obowiązkiem (PT 30).
  
  Nauczanie Kościoła zwraca też uwagę na integralny charakter praw człowieka. Integralność oznacza nierozerwalną jedność wszystkich praw należnych osobie ludzkiej. Człowiek żyje w świecie wartości materialnych i duchowych, korzystając z obu tych dziedzin jednocześnie. Dlatego też prawa człowieka niezależnie od tego, czy dotyczą sfery materialnej, czy duchowej, stanowią nierozłączną całość. Innym argumentem przemawiającym za jednością praw człowieka jest ich współzależność. Gdy na przykład odmawia się człowiekowi prawa do minimum egzystencji, tracą sens wszystkie inne prawa (8).
  
  Powyższe rozumienie praw człowieka obecne jest stosunkowo od niedawna w nauczaniu społecznym Kościoła. Papieżem, który przyczynił się w sposób istotny do zapoczątkowania refleksji Urzędu Nauczycielskiego Kościoła nad problematyką praw człowieka był Leon XIII. W swych licznych encyklikach nie zajmował się on jednak wykładem praw osobowych człowieka, lecz dotknął tych zagadnień prostując błędne poglądy na ten temat. Choć więc pisał on o prawie do wolności wyznania, słowa, nauczania i sumienia, to czynił to raczej w sposób polemiczny w stosunku do poglądów wówczas lansowanych przez liberałów i naturalistów (9). Pozytywnego wykładu doczekały się natomiast prawa społeczno-ekonomiczne zawarte w encyklice Rerum novarum: prawo do pracy, do godnych warunków pracy, do słusznej i sprawiedliwej płacy, do stowarzyszania się, do posiadania własności prywatnej (10).
  
  Nowy impuls w nauczanie Kościoła na temat praw człowieka wniósł pontyfikat papieża Piusa XI. Wskazał on wyraźnie godność osoby ludzkiej jako źródło praw człowieka. W swych encyklikach przedstawił obszerny zbiór praw człowieka. Oprócz praw społeczno-ekonomicznych (odpowiednie warunki pracy, słuszna płaca, wypoczynek, udział w zyskach, własność, uprawnienia rodziny, prawo do wpływu na losy społeczeństwa poprzez korporacje) papież sformułował też inne: prawo do wyznawania i praktykowania wiary, prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci, prawo do wolności stowarzyszeń młodzieżowych (11).
  
  Pierwsze katalogi praw człowieka są natomiast dziełem Piusa XII. Papież ten w okresie II wojny światowej przedstawił w swych przemówieniach szereg praw człowieka, wyprowadzając je z personalistycznej koncepcji osoby ludzkiej w społeczeństwie. W obliczu masowego łamania podstawowych praw człowieka przez reżimy totalitarne, podkreślał nienaruszalność i niezbywalność praw osoby ludzkiej. Akcentował obowiązek państwa poszanowania i zabezpieczenia praw człowieka. W przemówieniu w Wigilię Bożego Narodzenia 1942 roku sformułował siedem podstawowych praw człowieka: prawo do zachowania i rozwoju życia, do prywatnej i publicznej czci Boga, do zawarcia małżeństwa, do założenia rodziny, do pracy, do wolnego wyboru zawodu, do używania dóbr doczesnych z zachowaniem swych obowiązków i ograniczeń natury społecznej (12).
  
  Współcześnie prawa człowieka są stałym elementem nauczania Magisterium Kościoła. Można wskazać kilka dokumentów, w których zawarte są prawdziwe katalogi tych praw. Chodzi przede wszystkim o encyklikę papieża Jana XXIII Pacem in terris z 11 kwietnia 1963 roku, gdzie sformułowane zostały prawa wolnościowe, społeczne i solidarnościowe (13). Kolejnym dokumentem przedstawiającym w sposób usystematyzowany prawa człowieka jest pismo Papieskiej Komisji "Iustitia et Pax" Kościół i prawa człowieka z 10 grudnia 1974 roku, które rozróżnia wolności i prawa podstawowe oraz prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne. Katalog praw człowieka wymienił też papież Jan Paweł II w Orędziu do Organizacji Narodów Zjednoczonych z 2 października 1979 roku.
  
  Nadrzędnym wśród wszystkich praw jest prawo do życia. Jego pogwałcenie jest łamaniem wszystkich innych. Prawo do życia wyraża się w szeregu bardziej szczegółowych sformułowań. Oznacza ono, że człowiek ma prawo do nienaruszalności ciała i do posiadania środków potrzebnych do zapewnienia sobie odpowiedniego poziomu życia: żywności, odzieży, mieszkania, wypoczynku, opieki zdrowotnej, zabezpieczenia społecznego w przypadku choroby, niezdolności do pracy, owdowienia, starości, bezrobocia i niezawinionego pozbawienia środków do życia (PT 11). Prawo do życia przysługuje człowiekowi od momentu poczęcia aż do naturalnej śmierci. Naruszeniem tego prawa jest więc nie tylko zabójstwo czy samobójstwo, ale także aborcja i eutanazja (KKK 2268-2283).
  
  Z prawem do życia związane jest prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych. Chodzi o prawo do należnego mu szacunku, do posiadania dobrej opinii, do wolności w poszukiwaniu prawdy oraz do wypowiadania i rozpowszechniania swych poglądów i swobodnej twórczości artystycznej szanującej zasady porządku moralnego i dobra ogółu (PT 12). Człowiek ma też prawo do korzystania z rozwoju wiedzy, to znaczy otrzymania właściwego wykształcenia, do postępu moralnego i umysłowego. Z prawem tym związane są więc takie uprawnienia jak: prawo do wolności słowa, pisma, przekonań, sumienia, wolność wychowania i nauczania (14).
  
  Kolejnym uprawnieniem człowieka jest możność oddawania czci Bogu zgodnie z wymaganiem własnego prawego sumienia oraz wyznawania religii prywatnie i publicznie (PT 14). Tego rodzaju uprawnienie polega na tym, że wszyscy ludzie powinni być wolni od przymusu ze strony innych ludzi, zbiorowisk społecznych czy jakiejkolwiek władzy, tak aby w sprawach religijnych nikogo nie przymuszano do działania wbrew jego sumieniu, ani nie przeszkadzano mu w działaniu według swego sumienia jeśli tylko zachowany jest sprawiedliwy ład społeczny (DWR 2).
  
  Ponadto ludzie mają prawo wybierać sobie taki stan, jaki im najbardziej odpowiada: założyć rodzinę albo wybrać stan kapłański czy zakonny (PT 15). Przestrzeganie praw należnych małżeństwu i rodzinie silnie akcentowane jest zwłaszcza w ostatnich latach. Wyrazem tego jest opublikowanie w 1983 roku przez Stolicę Apostolską Karty Praw Rodziny. W rodzinie kształtuje się bowiem nowy człowiek, tu przekazywane jest życie ludzkie, tu wychowuje się następne pokolenie (15).
  
  Człowiekowi przysługują uprawnienia w dziedzinie gospodarczej. Podstawowym jest prawo do pracy i swobody w jej podejmowaniu (PT 18). Z prawa tego wynikają kolejne uprawnienia: prawo do odpowiednich warunków pracy, do sprawiedliwej płacy, do wypoczynku. Z natury człowieka wynika też prawo do posiadania własności prywatnej dóbr, względnie środków do ich wytwarzania. Związane z nim jest prawo do zajmowania się działalnością gospodarczą zgodnie z poczuciem odpowiedzialności (PT 20-21) (16).
  
  Spełnieniem naturalnej dążności człowieka do uspołecznienia jest prawo do zrzeszania się (PT 23). Dążenie to jest naturalne, ponieważ życie społeczne jest warunkiem rozwoju osoby ludzkiej (17). Zwłaszcza w ostatnich latach Urząd Nauczycielski Kościoła akcentuje znaczenie i rolę tego prawa, które wyrażają się w tworzeniu licznych społeczności pośrednich. Dojrzewają one jako prawdziwe wspólnoty osób i umacniają tkankę społeczną, zapobiegając jej degradacji, jaką jest anonimowość i bezosobowe umasowienie (CA 49).
  
  Każdemu człowiekowi winno także przysługiwać prawo do pozostania na terytorium swego kraju, lub do zmiany miejsca zamieszkania. Prawo to wynika z przynależności wszystkich ludzi do jednej rodziny ludzkiej (PT 25). W corocznych Orędziach na Światowy Dzień Migranta papież Jan Paweł II precyzuje i rozwija uprawnienia i zobowiązania emigrantów, jak i obowiązki państw przyjmujących uchodźców. Człowiek posiada także prawo do czynnego udziału w życiu publicznym (PT 26).
  
  Realizuje się ono w sferze życia politycznego, społecznego i gospodarczego, przez co człowiek ma możność wnieść swój wkład w rozwój dobra wspólnego. Nie można więc traktować człowieka w sposób instrumentalny lub przedmiotowy, lecz powinien być on podmiotem, celem i twórcą całego życia społeczno-gospodarczego (18).
  
  Katalog tych najbardziej podstawowych uprawnień zamyka prawo do słusznej obrony swych praw i do obrony skutecznej, równej dla wszystkich i zgodnej z prawdziwymi zasadami sprawiedliwości (PT 27).
  
  Z prawami człowieka wiąże się problem ich właściwej interpretacji i stosowania w praktyce. Można bowiem proklamować wiele praw i wolności równocześnie pozbawiając je realnego znaczenia. Przykładem takiego postępowania były przez długie lata państwa socjalistyczne. Prawa ludzkie powinny stać się podstawą podejmowania przez państwo różnorodnej działalności, mającej na celu ich urzeczywistnienie. Powinny też stać się one zasadniczym kryterium ustalania polityki państwa, a także oceny ideologii, systemów politycznych i programów działania (19).
  
  W tym kontekście jawi się rola Kościoła, jako promotora i obrońcy praw człowieka. Według Bożego planu każdy człowiek powołany jest do rozwijania samego siebie. Każdemu więc dane są od urodzenia zaczątki zdolności i talentów, które należy rozwijać, aby mogły wydać owoce. Każdy człowiek powołany więc jest do integralnego rozwoju: duchowego i materialnego (PP 14-15). Oba te porządki ściśle się ze sobą łączą i splatają. Zadaniem Kościoła jest pomóc ludziom w osiągnięciu największego rozkwitu, ponieważ został on założony po to, aby już tu na ziemi tworzyć królestwo niebieskie (PP 13).
  
  "Przez żadne prawa ludzkie godność osobista i wolność człowieka nie da się tak stosownie zabezpieczyć, jak przez Ewangelię Chrystusową powierzoną Kościołowi. Ewangelia ta bowiem zwiastuje i głosi wolność synów Bożych, odrzuca wszelką niewolę, wypływającą ostatecznie z grzechu, święcie szanuje godność sumienia i wolną jego decyzję, upomina wciąż, aby wszelkie talenty ludzkie zwielokrotnić na służbę Bogu i dobru ludzi. Kościół więc, mocą powierzonej sobie Ewangelii, proklamuje prawa ludzi, a dynamizm dzisiejszej doby, z jakim wysuwa się wszędzie te prawa, uznaje i ceni wysoko" (KDK 41).
  
  Wyrazem tego były deklaracje Papieskiej Komisji "Iustitia et Pax" wydane dla uczczenia 25-lecia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (20). Wyrazem tego jest też posługa biskupa Rzymu, który podczas swych licznych podróży proklamuje wszędzie prawa człowieka i wzywa do ich respektowania, jako wyraz szacunku dla prawa Bożego wypisanego w sercu człowieka: "Wszyscy muszą się starać, aby przestrzegane były podstawowe prawa człowieka, dzięki ustawicznemu wychowywaniu do praworządności

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie