Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  asiulka225 16.4.2010 (22:19)

  
  W erze kenozoicznej u schyłku okresu czwartorzędu, w plejstocenie, na skutek oziębiania się klimatu i jednoczesnego wzrostu wilgotności, w Skandynawii zaczęły się gromadzić masy śniegu, z których wykształciły się lodowce. W kierunku Europy Środkowej nasunęła się czasza lądolodu, a w wielu obszarach górskich rozwinęły się lodowce górskie. Okres czasu, w którym nastąpiły te zjawiska nazwano epoką zlodowaceń. Okresy oziębień klimatu, czyli glacjały, przedzielane były okresami ociepleń, czyli interglacjałami. Lodowce więc wielokrotnie zmieniały swój zasięg./
  Na obszar Polski lądolód Skandynawski nasunął się najpewniej czterokrotnie podczas zlodowaceń: podlaskiego - najstarszego, krakowskiego, środkowopolskiego i bałtyckiego - najmłodszego. To kilkakrotne nasunięcie się lądolodu wywarło ogromny wpływ na rzeźbę powierzchni. Obszar Polski jest głównie obszarem zasypania lodowcowego, co oznacza, że rzeźba jest głównie rezultatem akumulacyjnej działalności lodowca i jego wód.
  Każdy z kolejnych lodowców wykształcał charakterystyczny układ form polodowcowych tworzących swoisty rytm form rzeźby:
  • pod lodowcem, po jego ustąpieniu powstawał płaski, falisty lub pagórkowaty obszar moreny dennej. W jej obrębie tworzyły się jeziora rynnowe lub wytopiskowe, ozy, kemy, drumliny
  • w strefie czołowej lodowca powstawała morena czołowa
  • na południe od moreny czołowej rozwijały swą działalność wody roztopowe, które akumulowały piaski i żwiry w postaci stożków napływowych, czyli pól sandrowych oraz erodowały szerokie bruzdy, czyli pradoliny. Podnosząca się ku południowi powierzchnia Polski uniemożliwiała odpływ wód na południe, stąd wody roztopowe kierowały swój nurt zgodnie z przeważającym spadkiem powierzchni - ku zachodowi. Pradoliny mają więc przebieg zbliżony do równoleżnikowego.
  Osady pozostawione przez wycofujący się lądolód:
  1 - sandr, 2 - głaz narzutowy, 3 - drumlin, 4 - morena czołowa, 5 - jezioro, 6 - wzgórze morenowe, 7 - oderwany blok lodu, 8 - kem, 9 - oz, 10 - topniejący lądolód, 11 - warwy, 12 - morena ablacyjna, 13 - morena denna.
  Stopień zachowania rzeźby polodowcowej, czyli jej świeżość, pozwala wyróżnić w Polsce obszary rzeźby młodoglacjalnej i staroglacjalnej.
  Rzeźba młodoglacjalna obejmuje obszar kształtowany podczas ostatniego, bałtyckiego zlodowacenia, czyli pojezierza. Odznacza się dużą, maksymalnie dochodzącą do 250 m, miąższością osadów polodowcowych, wyraźnymi deniwelacjami terenu, dużą gęstością form polodowcowych, obecnością licznych jezior polodowcowych, zwartością rzeźby, którą nie zdołały jeszcze rozczłonkować rzeki. Morena czołowa stanowi dla sieci rzecznej dobrze wykształcony dział wodny. Rzeki odznaczają się cechami rzek wyżynnych - mają duże spadki, są krótkie, rwące. Obszary te cechuje duże urozmaicenie, zróżnicowanie rzeźby.
  Rzeźba staroglacjalna obejmuje obszar w zasięgu zlodowacenia środkowopolskiego. Lądolód objął wówczas Polskę Północną, Środkową, zatrzymując się na pasie wyżyn środkowopolskich i wcinając się w obniżenie Wisły po Sandomierz oraz w Bramę Morawską w obniżeniu Odry. Rzeźba tego obszaru jest silnie zdenudowana, głównie w wyniku oddziaływania klimatu peryglacjalnego, który panował na przedpolu lodowca bałtyckiego. Odznacza się ona przede wszystkim niższymi wysokościami względnymi i brakiem jezior polodowcowych. Morena jest silnie rozczłonkowana przez sieć rzeczną, świeżość form wyraźnie jest zatarta, co oznacza, że są one mniej czytelne w krajobrazie.
  Na południe od obszaru objętego zlodowaceniem środkowopolskim właściwie brak jest form polodowcowych. Zasięg lądolodu wyznaczono tu na podstawie obecności skandynawskich głazów narzutowych
  Morze Bałtyckie - powstało w plejstocenie w okresie poszczególnych glacjałów, ostateczny kształt przybrało po ostatnim zlodowaceniu i cofnięciu się lądolodu oraz zaprzestanych ruchach izostatycznych o kierunku pionowym. Jest to morze śródziemne, szelfowe o powierzchni 385 tys. km² o trzech basenach: Bornholmskim ,Gotlandzkim i Botnickim. Posiada średnią głębokość o mierze 56 metrów zaś maksymalną w głębi Landsort o wartości 459 metrów. Posiada dość dobrze rozwiniętą linię brzegową, co pomaga lokować porty. Charakterystyczna cechą jest występowanie wielu szkiców, przeszkadzających w rozwoju szlaków morskich. Jest słabo zasolony a jego wartość zmienia się w zależności od pory roku. Falowanie dochodzi do 3 metrów wysokości a pływy wahają się w granicach 60 cm na północy do 1-10 cm na polski wybrzeżu. Prądy morskie występują jedynie lokalnie. Bałtyk jest morzem ubogim w życie organiczne oraz wyposażenie surowcowe. Występuje tu gospodarka transportowa, rybołówstwo i rekreacja.
  
  
  Trzecią, pod względem zajmowanego areału, formę użytków stanowią wody powierzchniowe. Obszar zajęty przez nie w 1994 r. wynosił 830 tys. ha, co stanowi 2,65% ogólnej powierzchni kraju. W stosunku do 1980 r. powierzchnia ta uległa zwiększeniu wskutek wybudowania kilku nowych zbiorników, z których największe to Jeziorsko na Warcie (powierzchnia około 42 tys. ha), Łąka na Pszczynce (12 tys. ha), Mietków na Bystrzycy (9 200 ha) i Dobczyce na Rawie (10 700 ha). Z ogólnej powierzchni wód śródlądowych na jeziora przypada około 317 tys. ha, na rzeki zaś 509 tysięcy.
  
  Polska jest krajem bogatym w jeziora. Jezior liczących ponad 1 ha jest prawie 9 300. Zajmują one ponad 1% powierzchni całego kraju. Zdecydowana większość jezior w Polsce występuje w pasie pojezierzy. Na Pojezierzu Pomorskim jest ich 4 129 i zajmują one ponad 115 tys. ha, natomiast na Pojezierzu Mazurskim jest ich 2 561 o łącznej powierzchni prawie 142 tys. ha. Na obszar Polski środkowej (Nizina Wielkopolsko-Kujawska, Polesie Lubelskie) przypada 1 711 jezior zajmujących łącznie 53 tys. ha. W pozostałej części kraju jest zaledwie 895 jezior o łącznej powierzchni 6 800 ha.
  
  Nieco więcej niż połowa wszystkich jezior to zbiorniki małe, o powierzchni od 1 do 5 ha. Zajmują one w sumie 10 400 ha,
  
  Lodowce (lądolody i lodowce górskie) – współcześnie zajmują znacznie mniejsze powierzchnie niż w stosunkowo niezbyt odległej przeszłości – pleistocenie.
  W czasie swojego największego rozprzestrzeniania lądów pokrywał duże obszary Polski i sięgał aż do Sudetów i Karpat. Lodowce górskie występowały wówczas na wszystkich wysokich pasmach górskich m.in. w Tatrach. Lądolód przytransportował na teren Polski ogromne ilości materiału pochodzącego z Półwyspu Skandynawskiego. Materiał ten pokrywa 80% powierzchni naszego kraju, warstwa miejscami do 300 m mieżąca. Lodowce w Tatrach przekształciły rzeźbę, nadając im współczesny wysokogórski wygląd. Przesówając się lodowiec wyrywa z podłoża odłamy skalne, które wrżnięte w lodowcu i przemieszczone wraz z nim ścierają i niszczą podłoże skalne.
  

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie