Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  1 0

  joanna007 7.6.2010 (17:00)

  Utworzony w 1981 roku, chroni centralną i północno - wschodnią część Gorców. Puszcza karpacka jest największym naturalnym bogactwem tych gór. Najmniej zmienione przez człowieka są dolnoreglowe lasy mieszane, zwane buczyną karpacką. Najwyższe wzniesienia porasta bór świerkowy, zajmujący piętro regla górnego. Na rozległym obszarze drzewa dożywają sędziwego wieku i obumierają, ustępując miejsca młodemu pokoleniu.
  
  Szczególną wartość dla krajobrazu i przyrody Gorców mają polany reglowe. Powstały w wyniku tradycyjnej gospodarki pasterskiej. Pozostałością dawnej kultury są drewniane szałasy reprezentujące regionalne budownictwo zagórzańskie i podhalańskie.
  
  Rozległy kompleks leśny wraz z mozaiką polan tworzy szatę roślinną Gorców i środowisko życia dla licznych zwierząt. Z pierwotną puszczą związane są duże drapieżniki: wilk i ryś oraz ssaki kopytne. Różnorodność drzewostanów sprzyja gniazdowaniu wielu gatunków ptaków. Są wśród nich tak rzadkie jak puchacz i głuszec. Bogata roślinność lasów oraz kwiecistych łąk tworzy siedliska dla zwierząt bezkręgowych, zwłaszcza owadów. Dzięki zróżnicowanej szacie roślinnej i związanej z nią faunie, Gorce odznaczają się wielką biologiczną różnorodnością. Jej zachowanie należy do głównych zadań Gorczańskiego Parku Narodowego.
  
  Do wędrówki po gorczańskich szlakach zachęcają rozległe widoki na sąsiednie grupy górskie, zwłaszcza Tatry.
  
  Za pierwszy akt prawny, związany z ochroną przyrody w Gorcach, można uznać tzw. Patent austriackich władz zaborczych z 1782 r.: O ważności i użytku lasów. Miał on zapobiec postępującej dewastacji lasów Galicji przez właścicieli, nakazując korzystanie z nich w racjonalny sposób. Również dominium zakopiańskie, w 1827 r. wydało okólnik, który wprowadzał obostrzenia związane z ochroną drzewostanów, zakazując gromadom z Waksmundu i Ostrowska pasienia w lesie kóz oraz trzymania ich na polanach i w szałasach podczas zimy, pod karą odstrzału. Znakomity gorczański etnograf Sebastian Flizak, w jednym ze swoich opracowań wspomina także, iż w latach międzywojennych Ministerstwo Rolnictwa w ogóle zakazało zakładania szałasów (w sensie: sezonowych gospodarstw owczarskich na polanach) w Gorcach z uwagi na ogrom szkód, powodowanych w lasach przez owce. Wspomniane akty prawne, na obszarach, gdzie były respektowane, w znacznym stopniu umożliwiły późniejsze wprowadzanie różnych form ochrony, zgodnych już z obecnymi standardami.
  
  Współczesna ochrona przyrody w Gorcach rozpoczęła się od utworzenia w 1927 r. prywatnego rezerwatu, w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego. Jednym z jego inicjatorów był wieloletni zarządca tych dóbr, Adam Starzeński, członek Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz znakomity leśnik Tadeusz Świerz-Zaleski. Rezerwat ten, nazwany imieniem Władysława Orkana, objął powierzchnię 120 ha i był drugim w polskich Karpatach prywatnym rezerwatem leśnym. W latach trzydziestych został powiększony do 200 ha. W 1964 r. reaktywowano go pod nazwą „Turbacz” – im. W. Orkana i powiększono do 319 ha. W 1935 r., na południowych stokach Lubania powstał 10. hektarowy rezerwat „Modrzewie”, który podobnie jak poprzedni został reaktywowany po wojnie, w 1948 r. Kolejny rezerwat, „Gorczański Rezerwat Żubra”, został założony w Dolinie Łopusznej w 1950 r., w związku z pracami nad restytucją tego gatunku. Niestety został zlikwidowany w trzy lata później po epidemii pryszczycy, w wyniku której padły wszystkie hodowane żubry. W miejscu tym, w 1970 r. powołany został rezerwat „Dolina Łopusznej” o pow. 112 ha, powiększony w 1979 r. do 185 ha. W tym samym roku utworzono kolejny, leśny rezerwat przyrody „Gorce” o powierzchni 1 917 ha, łącząc w jeden zwarty kompleks o całkowitej pow. 2 422 ha, rezerwaty: „Dolina Łopusznej” i „Turbacz”.
  
  W 1981 r. na obszarze, który prof. Stefan Jarosz proponował objąć ochroną już w 1954 r., rozpoczął swoje istnienie Gorczański Park Narodowy. Z trzech rozpatrywanych koncepcji parku, o powierzchniach: 13 000 ha (S. Smólskiego), 9 200 ha (J. Honowskiego) i 6 700 ha (S. Michalika), wybrany został wariant ostatni i do tego okrojony do 5 908 ha. Poza jego granicami znalazł się niestety najwyższy szczyt Gorców – Turbacz. Od tego czasu GPN był kilkakrotnie powiększany a jego obecna powierzchnia wynosi 7 030 ha, obejmujących obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej.
  
  Geologia i gleby.
  Pasmo Gorców zbudowane jest z utworów fliszowych reprezentujących płaszczowinę magurską – piaskowców, zlepieńców, łupków. Wymienione skały są głębokomorskimi osadami powstałymi w kredzie i trzeciorzędzie, mniej więcej od 94 do 31 mln lat temu. Dominujący kompleks stanowią gruboławicowe warstwy piaskowców osadzone w paleocenie i eocenie (ok. 65–37,5 mln lat temu) o miąższości ponad 2000 m.
  
  W centralnej części Gorców przeważają piaskowce magurskie – scementowane spoiwem krzemionkowym lub wapiennym piaski, oraz zlepieńce – scementowane piaski i żwiry. Z tych utworów zbudowane są partie grzbietowe, jak i sam rozróg Turbacza. Tworzą także oryginalne formy skalne na północnych stokach Kudłonia, Mostownicy i Obidowca. Na obrzeżach GPN, w niższych położeniach, przeważają piaskowce i łupki (m.in. łupki barwy czerwonej, wywołanej obecnością tlenków żelaza). W nich erozja wyrzeźbiła doliny, przełęcze i inne obniżenia. Godnymi uwagi są okna tektoniczne, gdzie erozja usunęła wyżej zalegające utwory płaszczowiny magurskiej i odsłoniła niżej położoną płaszczowinę „przedmagurską”. Znajdują się one u podnóża Gorców, a jedno z nich rozciąga się w obniżeniu Mszany Dolnej, Górnej i Niedźwiedzia.
  
  Na wymienionych utworach fliszowych wytworzyły się różne typy gleb, które zaklasyfikowano do następujących jednostek typologicznych:
  – gleby litogeniczne (początkowego stadium rozwoju): litosole, regosole, rankery brunatne, występują w formie drobnych płatów na stokach i grzbietach górskich; nie odgrywają znaczącej roli środowiskotwórczej,
  – gleby autogeniczne: w reglu dolnym – różne podtypy gleb brunatnych, w reglu górnym – głównie gleby bielicowe i brunatne bielicowe; dominują na terenie GPN,
  – gleby semihydrogeniczne i hydrogeniczne: gleby opadowoglejowe, gruntowoglejowe, torfowe i murszowe w których procesy glebotwórcze są zdeterminowane przez trwale obecne w profilu glebowym wody gruntowe i opadowe; zajmują nieznaczną powierzchnię na wypłaszczeniach śródstokowych i w źródliskach,
  – gleby napływowe: mady rzeczne; w GPN jedynie na obrzeżu Kamienickiego Potoku.
  W centrum Gorców leży Turbacz (1310 m n.p.m.), skąd promieniście odchodzą główne grzbiety górskie. Mają one przebieg równoleżnikowy i znaczną długość (do 20–25 km, np. grzbiet Turbacz – Kiczora – Jaworzyna Kamienicka – Gorc Kamienicki – Wielki Wierch). Na południowym wschodzie, oddzielony przełęczą Knurowską (846 m) biegnie wąski i falisty grzbiet zwany „Pasmem Lubania”, w całości poza granicami GPN.
  
  W ciągach grzbietów głównych znajdują się liczne wzniesienia, mające charakter kopiastych wierzchołków (Jaworzyna Kamienicka 1288 m, Przysłop 1187 m), kopuł (Kiczora 1282 m, Gorc Porębski 1230 m) lub stożków (Kopieniec 1080 m). W GPN najwyższym szczytem jest Jaworzyna Kamienicka (1288 m).
  W obrębie bogato wyrzeźbionych przez erozję stoków górskich częstymi są szerokie leje źródliskowe potoków, liczne załamania, osuwiska i spełzowiska. Do osobliwości rzeźby gorczańskiej zaliczane są mury i wychodnie skalne występujące pojedynczo (np. „Czubaty Groń” pod Przysłopem), lub grupowo (np. skupienia skał na północnych stokach Kudłonia z oryginalnym „Kudłońskim Bacą” lub leżące w źródliskach Rosochy „Białe Skały”. U ich podnóży zalegają rozwaliska skalne i większe nagromadzenia rumoszu. W obrębie osuwisk częste są jaskinie, z których największą w Parku jest „Zbójecka Jama” opodal polany Jworzyna Kamienicka.
  Gorczańskie doliny w swych górnych odcinkach są ostro wcięte, o V-kształtnym profilu i znacznym spadku, z licznymi progami, wodospadami i załomami. W odcinkach środkowych i dolnych częste są rozległe kamieńce tworzące terasy nadpotokowe i stożki napływowe.
  
  Wody
  W Gorcach dobrze rozwinięta jest sieć źródeł i cieków wodnych. Potoki biorące początek w północnej i zachodniej części pasma znajdują się w dorzeczu Raby (31% obszaru Gorców), wypływające w części wschodniej, południowej i częściowo zachodniej – w dorzeczu Dunajca (69%). Do najdłuższych w GPN i najciekawszych pod względem przyrodniczym należą: rzeka Kamienica (zwana w górnym biegu Kamienickim Potokiem) – 10,5 km, potok Olszowy – 4,80 km i potok Łopuszna – 3,30 km, a w całych Gorcach: Kamienica (33 km), Ochotnica (22km) i Porębianka (13 km). Osobliwością hydrologiczną Gorców są małe stawki, które powstały w niszach osuwisk (Miazgowa Młaka, Morskie Oko). Nieco większym, powszechnie znanym jest Pucułowski Stawek znajdujący się nieopodal granicy Parku.
  
  Klimat
  Gorczański klimat ma typowo górski charakter z wyraźnie wyodrębnionymi trzema piętrami klimatycznymi: umiarkowanie ciepłym – do wysokości 600 m n.p.m., umiarkowanie chłodnym – do 1100 m., powyżej – piętrem chłodnym. Z wysokością bezwzględną skorelowane są roczne sumy opadów, które u podnóży wynoszą 800–900 mm/rok, a w najwyższych położeniach dochodzą do 1200–1240 mm/rok.
  Do najcieplejszych miesięcy należą: lipiec – u podnóża gór i sierpień – w wyższych położeniach, najchłodniejszymi są styczeń i luty. Częsta jest tu ciepła i długa jesień, oraz stosunkowo późna i chłodna wiosna. Jedną z cech lokalnego klimatu są znaczne dzienne i roczne amplitudy temperatur, zaznaczające się szczególnie w obrębie Kotliny Nowotarskiej, gdzie w roku osiągają wartości do 79 C. Osobliwością są również inwersje temperatur w okresie jesieni i zimy, kiedy spływające z gór zimne i wilgotne powietrze zalega w dolinach tworząc „morze mgieł”. Dominują wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. W okresie wczesnej wiosny i jesienią częsty jest wiatr halny.
  
  
  Pierwotnie obszar Gorców porastała puszcza karpacka okrywająca niemal całe zbocza, zróżnicowana jednakże wskutek różnic klimatycznych czy warunków siedliskowych. Pierwotna puszczańska szata porozrywana była jedynie tam, gdzie wiatr wdarł się pomiędzy sędziwe drzewa albo wezbrane wody podmyły brzeg. Miejsca takie na pewien okres stawały się siedliskiem dla gatunków światłorządnych. Niewiele było takich miejsc gdzie gatunki wrażliwe na ocienienie mogły zadomowić się na dłużej, dogodne warunki znajdywały jedynie na nielicznych wychodniach skalnych albo wzdłuż strumieni czy na śródleśnych młakach.
  
  Ten stan rzeczy zmienił się odkąd na florę Gorców w znaczący sposób zaczął oddziaływać człowiek. Miejsca, na których las został wycięty albo zniszczony przez wichury czy inne klęski żywiołowe, zostały zajmowane pod gospodarkę rolną. Początkowo był to wypas owiec i bydła a następnie wykaszanie. W wyniku wielowiekowego użytkowania powstały polany reglowe, odznaczające się niezwykłym bogactwem i różnorodnością układów roślinnych.
  
  Zaistniały wówczas w Gorcach warunki korzystne dla rozwoju roślin wymagających do wzrostu dużej ilości światła. Są to rośliny piętra alpejskiego i subalpejskiego, które przywędrowały w Gorce z sąsiednich pasm górskich a na polanach znalazły korzystne warunki rozwoju.
  
  Charakterystyczną cechą roślinności górskiej jest jej piętrowy układ. Zaostrzające się warunki klimatyczne wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza powodują piętrowe różnicowanie się roślin i całych zbiorowisk roślinnych. Wskutek przywiązania roślin do pewnego zakresu wysokości możemy wyróżnić kilka grup:
  
  * gatunki niżowo-górskie - występujące głównie na niżu a niekiedy wkraczające na obszary górskie, są wśród nich wierzbówka wąskolistna czy poziomka pospolita;
  * gatunki ogólnogórskie - mające centrum występowania w górach w obrębie kilku pięter roślinnych, są one reprezentowane m.in. przez goryczkę trojeściową i urdzika karpackiego;
  * gatunki reglowe – zasiedlające jedno bądź oba piętra reglowe, należą do nich m.in. krokus, żywiec gruczołowaty i parzydło leśne;
  * gatunki subalpejskie – rosnące w piętrze kosodrzewiny i schodzące czasem do regla górnego, ich przedstawicielem jest np. wietlica alpejska, ciemiężyca zielona i omieg górski;
  * gatunki alpejskie – mające główny ośrodek występowania w piętrze halnym, należy tu wiechlina alpejska w formie żyworodnej, fiołek dwukwiatowy i kuklik górski.
  
  
  Dwie ostatnie grupy reprezentują gatunki najrzadsze i najbardziej interesujące. Poza swoim naturalnym zasięgiem znajdują one w Gorcach dogodne stanowiska w szczytowych partiach, często na polanach albo w głęboko wciętych, chłodnych dolinach potoków.
  
  
  W granicach GPN różnorodne zbiorowiska leśne, ziołorośla, młaki i ekosystemy łąk wraz z dolinami potoków o pierwotnym charakterze, tworzą środowisko dla licznych taksonów zwierząt kręgowych i bezkręgowych. Fauna Parku, jak i całych Gorców ma charakter typowo karpacki. Reprezentują ją gatunki o szerokim zasięgu występowania oraz grupa gatunków górskich i borealno-alpejskich.
  
  Fauna kręgowców Vertebrata liczy 186 gatunków, w tym 2 gatunki ryb Pisces, 8 gatunków płazów Amphibia, 5 gatunków gadów Reptilia, 125 gatunków ptaków Aves i 46 gatunków ssaków Mammalia. Na szczególną uwagę zasługują dwie ostatnie z wymienionych gromad, gdyż są reprezentowane przez gatunki związane z pierwotną puszczą karpacką. Na pierwszym miejscu należy wymienić duże drapieżniki: wilka Canis lupus i rysia Lynx lynx. Zwierzęta te, choć nielicznie, są stale stwierdzane na terenie GPN. Interesujący jest też fakt, że począwszy od połowy lat 80. ubiegłego wieku, prawie każdego roku pojawia się niedźwiedź Ursus arctos. Najczęściej jest to młody, migrujący osobnik.
  
  Populacje ssaków kopytnych są stosunkowo liczne w GPN. Lasy z bogatym runem i podszytem oraz łąkowa roślinność polan zapewniają im bogatą bazę pokarmową. Obecność saren Capreolus capreolus, jeleni Cervus elaphus i dzików Sus scrofa jest z kolei bardzo istotna dla funkcjonowania leśnych ekosystemów GPN.
  
  Różnorodność drzewostanów i ich naturalny charakter sprzyja występowaniu rzadkich gatunków ptaków, takich jak: głuszec, puszczyk uralski, sóweczka, bocian czarny, orzeł przedni – należących do zespołu zwierząt puszczańskich. Obecność rzadkich w skali europejskiej ptaków spowodowała, że GPN został włączony do europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000.
  
  Fauna bezkręgowców w Gorcach jest słabiej zbadana niż świat zwierząt kręgowych. Pod koniec XX wieku podjęto badania nad wybranymi grupami bezkręgowców, głównie owadów, m.in. ważek Odonata, motyli Lepidoptera, błonkoskrzydłych Hymenoptera oraz chrząszczy Coleoptera z rodziny kózkowatych Cerambycidae, biegaczowatych Carabidae i ryjkowcowatych Curculionidae. Utworzenie GPN zwiększyło zainteresowanie zoologów, dzięki czemu badania w Gorcach mogą przynieść nowe odkrycia.
  
  Mimo, że zasięg karpackiej puszczy został znacznie ograniczony, nadal jest ona sprawnie funkcjonującym ekosystemem. Fauna Gorców to bogaty zespół gatunków, tworzących złożoną, a zarazem kruchą sieć zależności. Jej ochrona i dokładne poznanie procesów przyrodniczych jest jednym z najważniejszych zadań Gorczańskiego Parku Narodowego.

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie