Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  1 0

  Maidenowiec 1.6.2010 (17:40)

  Rewolucja przemysłowa – proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę.
  
  Główną przyczyną rewolucji przemysłowej była eksplozja demograficzna. W wyniku ciągle rosnącej liczby mieszkańców rosły również potrzeby rynków. Nie mogły ich zaspokoić manufaktury, które od produkcji rzemieślniczej różniły się tylko organizacją procesu produkcji. Drugą, pod względem ważności, przyczyną rewolucji przemysłowej była rewolucja agrarna (rolna), która doprowadziła do przemiany tradycyjnego feudalnego rolnictwa w rolnictwo nowoczesne.
  
  Pojęcie kolonializmu wiąże się już z odkryciami geograficznymi, kiedy to Hiszpanie i Portugalczycy zaczęli tworzyć pierwsze kolonie na nowo odkrytych terytoriach. Kolonie stanowiły dla metropolii źródło surowców i taniej siły roboczej oraz były rynkami zbytu dla gotowych produktów. Metropolie nie inwestowały więc w rozwój swoich posiadłości kolonialnych, lecz prowadziły wobec nich politykę rabunkową.
  Rozwój przemysłu fabrycznego powodował wzrost zapotrzebowania na surowce i rynki zbytu. Państwa najbardziej uprzemysłowione zwróciły uwagę na Afrykę i Azję, gdzie dopatrzyły się „terenów niczyich” i zaczęły je kolonizować. Największą potęgą kolonialną stała się Anglia, która posiadała na terenie Afryki Republikę Południową Afryki, brytyjską Afrykę Wschodnią, Przylądek Dobrej Nadziei i Nigerię, a po wykupieniu akcji Kanału Sueskiego zaczęła rozszerzać swoje wpływy w Egipcie. W Azji największą posiadłością brytyjską były Indie oraz Birma i Półwysep Malajski. Do posiadłości brytyjskich należała również Australia i liczne wyspy na Oceanie Spokojnym.
  Francja posiadała w Afryce kompleks kolonii tworzących tzw. Francuską Afrykę Zachodnią i Francuską Afrykę Równikową oraz Madagaskar, natomiast w Azji Półwysep Indochiński. Inne państwa posiadały znacznie mniejsze posiadłości kolonialne. Belgia-Kongo, Włochy Libię, Portugalia Angolę i Mozambik, Holandia Indonezję.
  Pod koniec XIX w. ekspansję kolonialną zaczęła również Rosja zajmując tereny na południe ku Morzu Czarnemu oraz obszary azjatyckie na wschód od Morza Kaspijskiego.
  Na przełomie XIX i XX w. pojawiły się nowe potęgi ekonomiczne: Niemcy, USA i Japonia. Państwa te przeszły pewne wewnętrzne przeobrażenia i w szybkim tempie doganiały stare potęgi gospodarcze.
  Niemcy, które zjednoczyły się w 1871, a w czasie wojny z Francją zajęły uprzemysłowione tereny- Alzacje i Lotaryngię, oraz otrzymały od Francji znaczne odszkodowanie wojenne dogoniły Anglię w produkcji przemysłowej i szybko zaczęło im brakować surowców i rynku zbytu. Posiadały wprawdzie kolonie na terenie Afryki- Niemiecka Afryka Południowo-zachodnia, Niemiecka Afryka Wschodnia, Kamerun i Togo, ale domagały się nowego podziału świata, by poszerzyć swoje posiadłości.
  USA, które powstały jako niepodległe państwo w II połowie XVIII w. początkowo koncentrowały się tylko na podboju kontynentu Ameryki Północnej głosząc hasło izolacjonizmu, czyli nie mieszania się w sprawy Europy. W wyniku zakupu lub wojen ukształtowało się państwo o współczesnym kształcie terytorialnym. Rząd amerykański zakupił Luizjanę, Florydę, Alaskę, a po wojnie z Meksykiem przyłączone zostały nowe stany, Nowy Meksyk, Karolina, Utah. W XIX w. USA zaczęły interesować się sąsiednim kontynentem, na którym swoje kolonie posiadały państwa europejskie. Władze USA wspierały wszelkie ruchy niepodległościowe, jakie rodziły się na terenie Ameryki Południowej i sprzeciwiały się zbrojnej interwencji państw Świętego Przymierza głosząc hasło: „Ameryka tylko dla Amerykanów”. Pod koniec XIX w. Stany Zjednoczone zaczęły interesować się także wschodnimi wybrzeżami Azji. Opanowały Hawaje, a po zwycięskiej wojnie z Hiszpanią zmusiły ją do odsprzedania Filipin. USA liczyły, że będą to bazy wypadowe do penetracji kontynentu azjatyckiego. Ponieważ nie było już „terenów niczyich”, niczyich państwa europejskie szykowały się do podboju Chin Stany Zjednoczone zaproponowały prowadzenie w Chinach tzw. polityki otwartych drzwi, co miało oznaczać, że wszystkie państwa będą mogły prowadzić tu własne interesy. Początkowo USA były tylko potęgą gospodarczą, a nie militarną. Jednak posiadanie terenów na Pacyfiku i Atlantyku zmusiło je do zbudowania silnej floty. Posiadanie dwu flot było dość uciążliwe i kosztowne. Rząd amerykański odkupił więc od Francji akcje budowy Kanału Pomorskiego, który połączył oba oceany, a USA stały się z czasem również potęgą militarną i miało wiele wpływów w innych państwach, ponieważ w ślad za uzależnieniem ekonomicznym postępowało uzależnienie polityczne.
  Zainteresowanie państw europejskich i USA budziła również Japonia, która miała stać się kolonią. Zmuszono Japonię do otwarcia portów dla obcych towarów, ale Japończycy potrafili wykorzystać ten fakt, by wiele nauczyć się od najeźdźców i zeuropeizować się. Wkrótce przeprowadzono w Japonii wiele reform administracyjnych, wojskowych, kulturalnych, scentralizowano władzę przekazując ją cesarzowi. W wyniku tych przeobrażeń Japonia stała się szybko silnym i dobrze rozwiniętym ekonomicznie państwem i zaczęła szukać dla siebie kolonii na kontynencie azjatyckim, gdzie popadła w konflikt z Rosją. Rosja budowała wówczas kolej transsyberyjską, a wielu jej bogatych obywateli zainwestowało swoje kapitały na terenie Mandżurii i Korei, które stały się obiektem zainteresowania Japonii. Doszło więc do konfliktu zbrojnego, w którym Rosja utraciła Port Artur, część Sachalinu, połowę Mandżurii i wpływy w Korei. Wojna ta obaliła mit o potędze Rosji.
  Wielka Brytania była największym imperium kolonialnym zarządzanym przez brytyjskich urzędników. Oprócz pełnych kolonii osiadała również dominia, czyli terytoria zamieszkałe w większości przez ludność pochodzenia europejskiego cieszącą się większymi uprawnieniami. Należały do nich Kanada, Australia, Nowa Zelandia oraz Związek Południowej Afryki. Anglia posiadała również silną flotę i liczne bazy na terenie Malty, Cypru, Gibraltaru ochraniające jej szlaki handlowe.
  Francja posiadała tereny uboższe gospodarczo i z wyjątkiem Algieru w koloniach mieszkało niewielu Francuzów z uwagi na niski przyrost naturalny we Francji. Do armii stacjonującej w koloniach często rekrutowali stacjonującą ludność.
  Rdzenni mieszkańcy skolonizowanych terenów czasami wzniecali powstania przeciwko kolonizatorom. Częściej zdarzało się to na terenie Azji, gdzie żywsze były tradycje niepodległościowe i wyższa kultura. W Indiach wybuchło powstanie Sipajów (żołnierzy hinduskich służących w armii brytyjskiej), które zostało krwawo stłumione przy pomocy miejscowych plemion.
  W Chinach dwukrotnie wszczynali powstanie chłopi. Na północy wybuchło więc powstanie Sipajów przeciwko dynastii mandżurskiej. Domagali się również zniesienia niewolnictwa oraz przekazania im ziemi na własność. Zostało surowo stłumione przy pomocy wojsk brytyjskich i francuskich. Powstanie Bokserów stłumili natomiast Japończycy i Amerykanie pod pretekstem ochrony bezpieczeństwa białej ludności. Wybuchła tu również rewolucja pod wodzą Sun-Jad-Sena, która obaliła wprawdzie panowanie mandżurskiej dynastii, ale nie przyniosła wyzwolenia spod zależności kolonialnej.
  W Afryce wystąpienia antykolonialne zdarzały się rzadziej i były znacznie słabsze. Największy zasięg miało powstanie Mandiego. Stanął on na czele chłopów i plemion koczowniczych i ogłosił długotrwałą świętą wojnę przeciwko białym najeźdźcom.
  Poważnym problemem okazała się także wojna burska. Burowie byli potomkami dawnych kolonistów holenderskich i utworzyli dwa państewka- Oranię i Transwal. Kiedy odkryto tam pokłady złota i brylantów szybko rozeszła się wieść o tym za sprawą angielskich pracowników kopalń. Wielka Brytania pragnęła zagarnąć te bogate tereny, ale Burowie długo stawiali skuteczny opór. Załamali się dopiero, kiedy Anglicy przysłali posiłki, ale Burowie przeszli do działań partyzanckich i wspierała ich w tym miejscowa czarna ludność. Brytyjczycy zmuszeni więc byli przyznać Burom autonomię obawiając się ludności murzyńskiej.
  Polityka imperialistyczna państw europejskich doprowadziła do skolonizowania bądź uzależnienia niemal całej Afryki i Azji (w Afryce niepodległa tylko Etiopia= Abisynia). Dokonując podbojów wykorzystywano często waśni plemienne, łatwowierność i naiwność miejscowej ludności, a czasem przekonywano lokalnych kacyków obiecując im poparcie i sprawowanie władzy.
  
  
  ruchy polityczne XIX w
  
  W XIX w. w myśli europejskiej ukształtowały się głównie nurty polityczne, ideologie, które w zmodyfikowanej formie funkcjonują także w rzeczywistości społeczno – politycznej świata końca XX w. Były to: konserwatyzm, liberalizm i demoliberalizm (demokratyzm), socjalizm w jego różnych odmianach (socjaldemokratyczny i komunistyczny), anarchizm oraz niezupełnie mieszcząca się w tej klasyfikacji ideologia nacjonalizmu. Nurt chrześcijańskiej demokracji rozwinął się dopiero w XX w.
  
  
  KONSERWATYZM
  Konserwatyści, najogólniej określając, zakładali, że istnieje ład – porządek społeczny, który ulega powolnym, naturalnym zmianom, ale wszelkie przyspieszenie tych zmian, nadmierne ingerowanie w rzeczywistość, jest szkodliwe. Za podstawę harmonijnego rozwoju społeczności uznali podział pracy, czyli realizowanie swoich ról społecznych przez poszczególne grupy i jednostki. Struktura społeczeństwa wg konserwantów jest i powinna być hierarchiczna. Nienaruszalność własności, świętość rodziny, szacunek dla tradycji, autorytet religii stanowią fundamenty życia zbiorowego. Fundamenty te powinna chronić silna władza państwowa, sprawowana przez przedstawicieli „warstw historycznych”. Metody postępowania tej władzy miały się mieścić w granicach prawa. Myśl konserwatywną cechuje swoisty paternalizm, przekonanie, że tradycyjne elity sprawują władzę dla dobra całej społeczności. Charakterystyczna dla konserwatystów jest nieufność dla ruchów masowych, podejrzliwość wobec wszelkich całościowych recept „zbawienia” ludzkości.
  
  LIBERALIZM
  Liberalizm sięga swoimi korzeniami do myśli oświeceniowej. Punktem wyjścia dla liberalizmu stała się walka z monarchią absolutną i sojuszem „ołtarza z tronem” w pierwszej połowie XIX w.
  Liberalizm dziewiętnastowieczny za główny cel przyjął stworzenie takiego systemu rządów, w którym byłaby zapewniona gwarancja szerokich ram dla wolnej działalności jednostki. W gwarancjach tych mieściło się prawo nabywania własności, prawo równych szans, nie krępowanych różnicami urodzenia. Społeczność była traktowana jako zbiorowość jednostek, które rywalizują między sobą w sposób naturalny. Władza państwowa powinna stwarzać i ochraniać pole do taj rywalizacji.
  Stopniowo teoria liberalizmu zaadoptowała zasadę równości prawno – politycznej obywateli, stanowiącą podstawę gwarancji praw jednostki i liberalnej gry sił. Komplikacje związane z jednoczesnym głoszeniem haseł wolności i równości nie ujawniły się jeszcze w pełni.
  Liberałowie, a właściwie demoliberałowie II poł. XIX w. byli zwolennikami systemu demokracji parlamentarnej, a także dopuszczali pewne rozszerzenie funkcji socjalnych – opiekuńczych, państwa. Liberalizm dzieliło od konserwatyzmu zarówno pojmowanie stosunku między jednostką a zbiorowością, jak i eksponowanie zasady równości, a także niechętny stosunek do roli Kościoła. Natomiast od socjalizmu odróżniało go przede wszystkim traktowanie własności.
  W końcu XIX i XX w. ścieranie się nurtów liberalnego i konserwatywnego decydowało o życiu politycznym państw Europy. Demoliberalizm, określany niekiedy jako demokratyzm, okazał się nurtem zwycięskim. I wojna światowa otworzyła dopiero nowy okres przewartościowań w myśli konserwatywnej i liberalnej.
  
  PIERWSZE TEORIE SOCJALISTYCZNE
  W okresie rewolucji przemysłowej, którą Europa przeżywała intensywnie w XIX w., jednym z najważniejszych problemów życia społecznego stawała się tzw. kwestia robotnicza, czyli problem warunków życia, a także roli w życiu politycznym i społecznym wciąż rosnącej liczebnie warstwie robotników najemnych. Zagadnienie to dostrzegano od początków XIX w. i szukano różnych odpowiedzi na wyzwania, które stwarzały procesy industrializacji i urbanizacji. Teorie socjalistów utopijnych, angielski ruch czartorystów, koncepcje tzw. socjalizmu chrześcijańskiego, doktryna marksistowska i anarchizm to najważniejsze projekty rozwiązania kwestii robotniczej.
  W I poł. XIX w. warunki życia i pracy większości robotników były ciężkie. Nie istniał żaden system ubezpieczeń w razie choroby, wypadków czy starości. Płace były głodowe, często na utrzymanie musiały pracować całe rodziny, a więc także kobiety i dzieci. dopiero gdy uprzytomnimy sobie tę sytuację, można zrozumieć zarówno oburzenie moralne, jak i gwałtowność reakcji wielu myślicieli i działaczy, a także, odczuwaną przez wielu niezbędność znalezienia jakiś rozwiązań. Tak jak obecnie w niektórych państwach Trzeciego Świata (np. w Ameryce Południowej) codzienne oglądane obrazy nędzy i nieszczęść stają się przyczyną powstawiania zawrotnych koncepcji burzenia całego zastanego świata, walki o jego zmianę wszelkimi dostępnymi metodami, tak i wówczas oglądany świat slumsów i fabryk zrodził doktrynę rewolucji. W II poł. XIX w. najbardziej wpływową ideologią ruchu socjalistycznego stał się marksizm. Lata osiemdziesiąte przyniosły jednak spory o metody działania wśród samych marksistów.
  
  PROGNOZY MARKSIZMU A RZECZYWISTOŚĆ
  Marksizm wychodził z założenia, że w miarę rozwoju gospodarki kapitalistycznej pogłębiać się będzie pauperyzacja klasy robotniczej i ulegną zaostrzeniu konflikty społeczne, co nieuchronnie doprowadzi do przełomu rewolucyjnego. Klasę robotniczą widział jako zbiorowość międzynarodową („robotnicy nie mają ojczyzny” – pisali Karol Marks i Fryderyk Engels w Manifeście komunistycznym). Przewidywał, że światowa rewolucja zacznie się w państwach o najbardziej dynamicznym rozwoju kapitalizmu.
  Żadne z tych stwierdzeń marksizmu nie sprawdziło się, i pokazał to właśnie przełom XIX i XX w. Przede wszystkim nastąpiła wyraźna poprawa położenia materialnego robotników w II poł. XIX w. stale wzrastały, np. w Wielkiej Brytanii od 60 w 1850 r. do 100 punktów w 1900, w Niemczech od 80 do 100, we Francji od 60 do 100. jednocześnie wprowadzono pierwsze formy ustawodawstwa pracy, najszersze w Niemczech, gdzie dzień pracy skrócono do 9-11 godz., stworzono system ubezpieczeń i emerytury. Postęp cywilizacyjny i udogodnienia warunków życia codziennego z czasem zaczęły także dotyczyć robotników, choć nie wszystkich ich warstw w jednakowym stopniu.
  Można toczyć spór o hierarchię przyczyn poprawy położenia klasy robotniczej od końca XIX w. Na pewno istotne znaczenie miały wymogi samej gospodarki – zapotrzebowanie na wyżej kwalifikowanych pracowników, dążenie do lepszej wydajności pracy, a także wzrost popytu na produkowane towary. Dużą rolę odegrał ogólny rozwój gospodarczy, osiągany zarówno dzięki postępowi technicznemu, jak i zyskom czerpanym z kolonializmu i uzależnienia wielu krajów słabszych gospodarczo, a także stały nacisk ruchów robotniczych oraz polityka władz państwowych, troszczących się o spokój społeczny.
  W jakim stopniu poprawa położenia robotników była wywalczona, w jakim wynikała z przyczyn obiektywnych? Odpowiedź na to pytanie zostaje dyskusyjna. Ruch robotniczy rozwijał się bowiem stale, przybierając coraz bardziej zorganizowane formy. Obok związków zawodowych, powstawały partie polityczne, które w warunkach kształtującego się systemu demokratycznego stawały się legalnymi partiami, uczestniczącymi w wyborach do parlamentu. Charakter zorganizowanego ruchu politycznego przybrał ruch robotniczy w Niemczech i Francji, natomiast w Wielkiej Brytanii i USA rozwinął się przede wszystkim ruch związkowy, a dopiero później powstały partie polityczne.
  
  PARTIE ROBOTNICZE I DRUGA MIĘDZYNARODÓWKA
  Najwcześniej ukształtowała się partia socjaldemokratyczna w Niemczech.W 1869 r. na zjeździe w Eisenach powstała Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD), której przywódcami byli m. in. August Bebel, Wilhelm Liebknecht i Karol Kautsky. Rosnący w siłę ruch socjaldemokratyczny został uznany przez ówczesnego kanclerza Bismarcka za czynnik zagrażający państwu, toteż wykorzystując próbę zamachu na cesarza, przeprowadzoną zresztą nie przez socjaldemokratów,a anarchistów, uzyskał on w 1878 r. od parlamentu decyzję o tzw. prawach wyjątkowych przeciw socjaldemokratom. Zakazywały one zakładania stowarzyszeń, organizowania zgromadzeń, wydawania prasy. Mimo tych zakazów poszczególni socjaldemokraci byli wybierani do Reichstagu. W 1890 r. prawa wyjątkowe zostały zniesione i na zjeździe w Erfurcie w 1891 r. przywrócono istnienie legalnej partii – SPD stała się partią masową.
  We Francji pierwsza partia socjalistyczna powstała w 1879r. na zjeździe w Marsylii. Przywódcą jej został Julek Guesde, a wkrótce we Francuskim ruchu socjalistycznym główną rolę zaczął odgrywać Jean Jaurès. Środowisko socjalistów francuskich było jednak mocno skłócone i dopiero w 1905 r. ukształtowała się, obejmująca szersze kręgi, partia nosząca nazwę Sekcja Francuska Międzynarodówki Roboczej (SOJO). Jedną ze spraw budzących wielkie spory stał się fakt uczestnictwa socjalisty Alexandre Milleranda w rządzie (1899). Jedni uznawali to za zdradę ruchu robotniczego, inni za sukces tegoż ruchu.
  W Wielkiej Brytanii po okresie, gdy główną formą ruchu robotniczego były Trade Unison (związki zawodowe) oraz lewicujące środowiska intelektualne – Towarzystwo Fabiańskie, założone w 1889 r., do którego należał m. in. Georgie Bernard Shaw, w 1900 r. powstała Labour Party (Partia Pracy – tzw. loabourzyści).
  Partie przyjmujące nazwy socjalistyczna, socjaldemokratyczna lub robotnicza organizowały się pod koniec XIX w. we wszystkich państwach europejskich. W 1889r., w stulecie wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej, w Paryżu doszło do utworzenia II Międzynarodówki, skupiające wszystkie te partie. I Międzynarodówka, której członkami byli poszczególni działacze, a nie ugrupowania, rozwiązała się w 1876 r. Dla wszystkich ugrupowań i partii socjalistycznych należących do II Międzynarodówki koniec XIX w. stał się okresem zasadniczego spory o taktykę a zarazem cele działań.
  
  REWIZJINIZM I REFORMIZM
  Przez całą epokę nowożytną pojawiają się obok siebie lub przeciw sobie dwa hasła. „Nie ma chleba bez wolności - propagowane przez liberałów, i „nie ma wolności bez chleba” – skandowane przez socjalistów. W końcu XIX w. w rozwiniętych krajach Europy i w USA mogło się wydawać, że nadchodzą czasy i chleba, i wolności. W miejsce zapowiadanej przez Marksa pauperyzacji, następowała poprawa położenia materialnego robotników, zamiast zaostrzania się konfliktów społecznych, następowało ich łagodzenia, a rodząca się demokracja zapewniała możliwość legalnego działania i rozpowszechniania swoich poglądów. Uczestnictwo w wyborach do parlamentu otwierało drogę do zdobywania coraz większego wpływu na politykę państwa, a w dalszej perspektywie do udziału w sprawowaniu władzy, osiągniętego drogą pokojową. Polityka państwa stawała się istotna dla realizacji programu ruchu robotniczego. Taka sytuacja musiała wpłynąć na sposób myślenia socjalistów zachodnioeuropejskich. Zaczęły się kształtować koncepcje rewizjonizmu i reformizmu.
  W 1899 r. ukazała się praca socjalisty niemieckiego Eduarda Bernsteina Założenia socjalizmu. Głosił on koniecznośc rewizji marksizmu, dostosowania programu i taktyki działania do nowej sytuacji. Często przytaczano sformułowanie Bernsteina, że „ruch jest wszystkim, cel jest niczym”, skrótowo wyraża przekonanie, iż socjalizm należy traktować jako ruch wpływający na kształt systemu kapitalistycznego i powodujący, że w ramach struktur państwa kapitalistycznego można zrealizować zarówno ekonomie, jak i polityczne dążenia i potrzeby klasy robotniczej. Socjalizm, według rewizjonistów, przestaje być tylko celem, który osiąga się drogą rewolucji, zburzenia całego dotychczasowego porządku, a staje się ruchem reformującym stosunki kapitalistyczne.
  Tak zwani reformiści, nazywani przez przeciwników oportunistami, których głównym przedstawicielem w niemieckim ruchu robotniczym był Kautsky, w praktyce zbliżał się do stanowiska Bernsteina, ale w swojej doktrynie nie rezygnowali z tzw. programu marksizmu, mówiącego o budowie całkowicie nowego ustroju, tyle że drogą powolnych, ewolucyjnych reform, a nie rewolucji.
  W wszystkich partiach socjalistycznych toczyły się spory między zwolennikami rewizjonizmu i reformizmu, zwani czasem posybilistami (possybilitè – możliwość), a działaczami nadal głoszącymi ortodoksyjny, rewolucyjny marksizm. Łączyły ich wszystkie takie dążenia, jak walka o 8-godzinny dzień pracy, rozszerzenie ustawodawstwa pracy, powszechne prawo wyborcze, ale w dziedzinie ogólnych koncepcji działania i ostatecznych celów polaryzacja stanowisk, które zaczęły kształtować się już w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX w. – pogłębiała się jednak zdecydowanie.
  W początkach XX w. w większości partii socjalistycznych wyraźną przewagę zdobywali przeciwnicy działań rewolucyjnych. Załamie się też międzynarodowy charakter ruchu. Gdy nadszedł rok 1914, cesarz Niemiec ogłosił: „od tej chwili nie znam żadnych partii, znam tylko Niemców”, a przewodniczący francuskiego parlamentu stwierdził: „nie ma tu już teraz przeciwników, są tylko Francuzi”. Większość działaczy socjalistycznych uznała słuszność tych haseł.
  
  KOSCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI WOBEC KWESTII SPOŁECZNYCH
  Na nowe problemy życia społecznego, które stworzyła rewolucja przemysłowa i przemiany cywilizacyjne, reagował też Kościół. Póki papieżem pozostawał Pirus IX (1846-1878), Kościół rzymskokatolicki był w ostrym konflikcie z ruchem socjalistycznym, a także rozwijająca się od początków XIX w. orientacją liberalno – demokratyczną. W 1864 r. papież wydał encyklikę Syllabus errorum (Zestaw błędów) zawierającą ostrą krytykę tych doktryn. Wydarzenia 1870 r. jeszcze zaostrzyły ten konflikt. Niedawno zjednoczone Królestwo Włoskie przyłączyło Rzym, ograniczając tym samym terytorium państwa kościelnego. Papież – „więzień Watykanu” – nie uznał tego zabory i znalazł się w ostrym konflikcie z państwem włoskim. W tym samym roku zakończył się Sobór Watykański I, na którym ogłoszono dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary, co spowodowało schizmę grupy biskupów.
  W 1878 r. papieżem został Leon XIII. Z pontyfikatem Leona XIII (1878-1903) wiąże się początek zasadniczej zmiany postawy Kościoła w sprawach społecznych. W 1891 r. Leon XIII wydał encyklikę Rerum novarum (Rzeczom nowym), w której rozpatrywał kwestie robotniczą. Encyklika uznawała prawo robotników do zrzeszania się w związki oraz popierała dążenie do sprawiedliwego podziału dóbr. Własność uznawała za przyrodzone prawo człowieka, ale zarazem zobowiązywała do używania jej w celach zgodnych z dobrem powszechnym. Encyklika ta zawierała podstawy nauki społecznej Kościoła. Zapoczątkowała nowy nurt polityczny w wielu państwach Europy, zwany chrześcijańską demokracją.
  
  ANARCHIZM I SYNDYKALIZM
  Socjalizm rewolucyjny i reformistyczny nie był jedyną odpowiedzią na wyzwanie rewolucji przemysłowej. W końcu XIX w., szczególnie na południu Europy w krajach o tradycji romańskiej, a także w Rosji, rozwijała się doktryna anarchizmu. Anarchizm głosił, że każdy porządek państwowy, każdy system władzy politycznej, jest ograniczeniem wolności człowieka i należy go zlikwidować, by móc budować społeczeństwo „wolnych wspólnot”. Jednym z głównych teoretyków anarchizmu był arystokrata rosyjski, książę Piotr Kropotkin. Wierzył on, że ludzie z natury są altruistyczni i możliwe jest stworzenie społeczeństwa, w którym nie będzie istniał przymus, a rozwój gospodarki i techniki zapewni pełne zaspokojenie potrzeb każdego. Wielu anarchistów uznawało , że jedyna metodą osiągnięcia celu jest „propaganda czynem”. Formą walki miał być terror indywidualny. Zabójstwa władców, polityków miały doprowadzić do destabilizacji panujących stosunków i rozbudzić świadomość społeczną. Na przełomie wieków zginęli w zamachach prezydent Francji Sadi Marnot, premier Hiszpanii Antonio Cnoras del Castillo, prezydent USA William McKinley, król Włoch Umberto I, a także cesarzowa austriacka Elżbieta. Ruch anarchistyczny rozwinął się w najszerszym zakresie w Hiszpanii, szczególnie w Katalonii. Silne wpływy miał też w Meksyku, w ruchu chłopskim Francisco Willi i Emiliano Zaparty, w czasie walk w latach 1910-1911.
  Pewną odmianą anarchizmu stał się anarchsyndykalizm, głoszony przez Georgesa Sordela. Doktryna ta zakładała, że główną formą organizowania się robotników powinny być nie partie, ale związki zawodowe (syndykaty), a narzędziem zburzenia dotychczasowego ustroju nie przewrót rewolucyjny, a strajk generalny, czyli action directe (akcja bezpośrednia). Po zwycięstwie podstawą ustroju miała być federacja związków zawodowych, która byłaby wspólnym właścicielem ziemi i fabryk zarządzanych przez komitety – rady robotnicze. Można powiedzieć, że myśl anarchistyczna i syndykalistyczna atakowała nie tylko tych, co spowodowali władzę, ale samą zasadę władzy. Swoistą formy organizowania się pracowników – wytwórców stał się ruch spółdzielczy – kooperatyzm. Ruch spółdzielczy rozwinął się pod koniec XIX w. niemal we wszystkich krajach europejskich, m. in. w Niemczech (Herman Schulze – Delitzsch), państwach skandynawskich, Francji. Na ziemiach polskich zwolennikiem i teoretykiem ruchu był Edward Ambramowski.
  
  NACJONALIZM
  
  Ideologią, która odgrywała w Europie – składającej się z wielu narodów – zasadniczą rolę, był nacjonalizm. Nacjonalizm, tak jak większość nowożytnych idei, zrodził się w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Termin ten jest jednym z najbardziej wieloznawczych w dziejach myśli europejskiej. Oznacza on uznanie, że „nacja” – naród, stanowi istotną wspólnotę, w ramach której funkcjonuje jednostka, że ludzkość jest podzielona na wspólnoty narodowe i że te wspólnoty mają swoją tożsamość – odrębność w stosunku do innych, i zarazem wewnętrzną spójność (w języku romantyzmu nazywano tę tożsamość „duchem” narodu). Ta wspólnota narodowa ma prawo do odrębnego bytu, do samostanowienia czy niepodległości. I w tym sensie można mówić o ruchach narodowowyzwoleńczych jako o ruchach nacjonalnych. Dzieje Europy dziewiętnastowiecznej były w dużej mierze dziejami powstawania czy odradzania się narodowości, wytwarzania świadomości narodowej, walki o autonomię i niepodległość (narody słowiańskie, grupa narodów bałtyckich, Grecy, Węgrzy). Dążenia narodowe dzieliły i łączyły. Ruchy narodowe rozsadzały od wewnątrz imperia osmańskie, Habsburgów, Romanowów, a jednocześnie doprowadziły do zjednoczenia Włoch i Niemiec. Powstały też idee panslawizmu czy pangermanizmu.
  W drugiej poł. XIX w. zrodziła się ideologia nacjonalizmu która oznaczała już nie tyle uznanie istnienia narodów, ich praw, dążeń, ile zawierała specyficzne poglądy na naturę wspólnoty narodowej i jej rolę w życiu człowieka. Wspólnota narodowa została uznana za najważniejszą, uważano, że jednostka może rozwijać się tylko w jej ramach, narodu nie można „wybrać”, naród to nie pewna liczba jednostek, a całość, mająca swoje cele i interesy („misję”). Obowiązek służenia tym interesom, lojalność wobec własnego narodu jest najwyższą normą moralną (egoizm narodowy). Naród, wg nacjonalistów, ma prawo do ekspansji, a zarazem powinien dbać o swoją czystość (stąd ksenofobia, zwalczanie mniejszości narodowych). Myślenie nacjonalistyczne występowało na przełomie wieków w wielu ruchach politycznych, stanowiło siłę napędowych wielu działań, choć swoje apogeum przeżyje dopiero w XX w. W poł. XIX w. we Francji ukazało się dzieło Artura Gobineau Rozprawa o nierówności ras ludzkich, zawierające wykład teorii rasizmu, która stanie się częścią składową nazistowskiego ujmowania nacjonalizmu.
  W końcu XIX w. nastąpiło odrodzenie poczucia narodowego wśród ludności żydowskiej. Teodor Helrz stworzył początki ruchu syjonistycznego, którego celem było przywrócenie państwa żydowskiego na terenie Palestyny
  
  
  .Traktat wersalski (Pokój Paryski) – główny układ pokojowy kończący pierwszą wojnę światową, podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy, mocarstwa Ententy i państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie oraz wprowadził nowy ład polityczny.
  
  Traktat wersalski został zawarty podczas paryskiej konferencji pokojowej, trwającej od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Polska była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego.[1] Państwa pokonane w I wojnie światowej (Niemcy, Austro-Węgry, Turcja, Bułgaria) nie zostały dopuszczone do konferencji. Przedstawiono im tylko traktaty do podpisania.
  
  Rosja Sowiecka również nie została zaproszona, gdyż mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego, który w marcu 1918 podpisał w imieniu Rosji separatystyczny pokój z Niemcami (Traktat brzeski), co było złamaniem porozumień sojuszniczych w ramach Ententy. W konsekwencji Rosja nie była uznawana za państwo sojusznicze i zwycięskie. Do oficjalnego uczestnictwa w konferencji pokojowej nie zostało dopuszczone również[2] żadne przedstawicielstwo białej Rosji. W konsekwencji Rosja nie była oficjalnie reprezentowana na konferencji pokojowej i nie była stroną traktatów pokojowych.
  
  Po zawarciu traktatu z Niemcami nastąpiło zawarcie dalszych porozumień pokojowych z państwami pokonanymi:
  
  10 września 1919 z Austrią w Saint-Germain-en-Laye (traktat pokojowy z Austrią)
  27 listopada 1919 z Bułgarią w Neuilly-sur-Seine (traktat pokojowy z Bułgarią)
  4 czerwca 1920 z Węgrami w Trianon (traktat w Trianon)
  10 sierpnia 1920 z Turcją w Sèvres (Traktat pokojowy w Sèvres 1920)
  W pierwszej części traktatu (artykuły 1-26), liczącego łącznie 440 artykułów zapisano powołanie Ligi Narodów.
  
  Dalsze części dotyczyły losów Niemiec.
  
  Straty terytorialne Niemiec
  Francja odzyskała obszary utracone w 1871 r. tj. Alzację i wschodnią Lotaryngię. Zagłębie Saary miało pozostawać pod zarządem międzynarodowym przez piętnaście lat, po czym plebiscyt miał rozstrzygnąć o jego przynależności do Niemiec lub Francji.
  Belgia uzyskała (zatwierdził to plebiscyt w 1920 r.) dwa pograniczne powiaty dotąd należące do Prus: Eupen i Malmedy, z ludnością walońską
  Polska odzyskała znaczną część ziem zabranych jej przez Prusy w I i II rozbiorze: większą część Wielkopolski i poważną część byłych Prus Królewskich (zwanych pod zaborem: Prusy Zachodnie), z niewielkim jednak dostępem do morza; ponadto po plebiscycie na Górnym Śląsku w 1921 r. i III powstaniu śląskim część górnośląskiego zagłębia przemysłowego z Katowicami i Chorzowem
  Dania uzyskała po plebiscycie przeprowadzonym w 1920 r. północną część Szlezwiku, o zdecydowanej przewadze ludności duńskiej
  Gdańsk z przyległymi gminami i miastami Oliwą i Sopotem stał się Wolnym Miastem o charakterze odrębnego państwa, ale z włączeniem w skład terytorium celnego Polski i zapewnieniem jej szerokich uprawnień w porcie gdańskim
  niemieckie terytoria kolonialne rozdzielono pomiędzy zwycięzców i przekazano pod opiekę Ligi Narodów, tworząc tam mandaty A, B i C.
  Czechosłowacja uzyskała mały skrawek na Górnym Śląsku, tzw. Kraik hulczyński, na południe od Raciborza, o ludności złożonej z tzw. Morawców, mówiących narzeczem czeskim
  obszar zaniemeński na krańcu Prus Wschodnich z portem Kłajpedą (do 1923 Memel), o przewadze ludności litewskiej, został oddany pod zarząd mocarstw, w praktyce francuski
  Luksemburg, który do tego czasu wchodził w skład obszaru celnego Niemiec, został z niego wydzielony
  na terenach wielonarodowościowych miały się odbyć plebiscyty, decydujące o podziale: Górnego Śląska, Warmii, Mazur oraz Szlezwiku
  
  Demilitaryzacja Niemiec
  Wprowadzenie demilitaryzacji Nadrenii polegało na tym, że na terenie lewobrzeżnej Nadrenii i 50-kilometrowym pasie wzdłuż prawego brzegu Renu zakazano Niemcom posiadania wojsk.
  
  W części V traktatu nakazano zmniejszenie liczebności armii niemieckiej do 100 tys. żołnierzy oraz zakazano wprowadzania powszechnego obowiązku służby wojskowej (Reichswehra). Miał obowiązywać zakaz wyposażania armii w czołgi i samoloty bojowe. Marynarka wojenna (Reichsmarine) mogła posiadać z większych okrętów jedynie:
  
  6 pancerników
  6 lekkich krążowników
  12 kontrtorpedowców (niszczycieli)
  12 torpedowców
  Nie wolno było Reichsmarine posiadać okrętów podwodnych i lotnictwa morskiego. Liczebność personelu marynarki miała być zredukowana do 15 tys. ludzi. W traktacie zapisano, że wymiana okrętów może nastąpić po 15-20 latach od chwili ich zwodowania oraz zapisano limity wyporności nowych okrętów (np. pancerniki - 10 000 t, krążowniki - 6 000 t). Pozostawiono jednocześnie Niemcom jedynie przestarzałe pancerniki (typów Braunschweig i Deutschland) i krążowniki.
  
  Fortyfikacje musiały zostać zniszczone.
  
  Ciężary ekonomiczne nałożone na Niemcy
  
  Na konferencji zapadła jedynie decyzja, iż po raz pierwszy w historii, reparacje wojenne zostaną wypłacone jako rekompensata za faktycznie poniesione w wyniku działań wojennych straty. Oszacowanie ich wysokości oraz możliwości płatniczych Niemiec pozostawiono Komisji Odszkodowań, która zakończyła swoją pracę w maju 1921 ustalając ich wysokość na 132 mld marek w złocie. Była to suma nierealistycznie wysoka głównie dzięki staraniom Francji, która widziała w reparacjach środek hamowania wzrostu potęgi gospodarczej Niemiec, których rewanżyzmu obawiała się przez cały okres międzywojenny. Mimo początkowej determinacji francuskiej by je wyegzekwować (okupacja zagłębia Ruhry w styczniu 1923), nigdy nie zostały spłacone. Na ich redukcji zależało głównie USA, które, w przeciwieństwie do Francji, środek utrzymania pokoju w Europie widziały w silnych gospodarczo Niemczech (plany Dawesa i Younga - redukcja niemieckiego zadłużenia).
  
  Zobowiązania polityczne
  - Niemcy zobowiązały się do poszanowania suwerenności Austrii i wyrzekały się zamiarów Anschlussu
  - Niemcy uznały niepodległość Czechosłowacji i Polski
  
  Rzeki
  W Wersalu za międzynarodowe uznano następujące rzeki:
  
  -Łaba począwszy od ujścia Wełtawy i Wełtawa do Pragi
  - Odra od ujścia Opawy
  -Niemen od Grodna
  -Dunaj
  -Ponadto zagwarantowano wolność przepływu przez Kanał Kiloński dla statków handlowych i pasażerskich oraz okrętów wojennych państw "będących w pokoju z Niemcami".
  
  Sankcje
  Zwycięskie mocarstwa postawiły w stan oskarżenia cesarza Wilhelma II za "najwyższą obrazę moralności międzynarodowej i świętej powagi traktatów". Ustanowiono specjalny trybunał dla oskarżonego władcy, składający się z 5 sędziów z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Japonii. Zwrócono się ponadto do rządu Holandii z prośbą o wydanie cesarza (odmówili). Niemcy zostały zobowiązane do przekazania na wniosek mocarstw osób oskarżonych o popełnienie w czasie wojny czynów uznanych za zbrodnicze, "sprzeczne z prawami i zwyczajami wojennymi". Oskarżeni o popełnienie czynów przeciwko obywatelom danego mocarstwa mieli być sądzeni przed trybunałem tego państwa.
  
  Gwarancje
  Tytułem zagwarantowania przestrzegania traktatu przez Niemcy, mocarstwa zachodnie zdecydowały się okupować terytorium Niemiec na zachód od Renu (z kilkoma przyczółkami na wschodzie) na okres od 5 do 15 lat (3 strefy okupacyjne).
  
  
  w rosji były 2 rewolucje. pierwsza była w lutym 1917 i wpaździerniku 1917.pryczynami były klęski rosji na frontach I-ej wojny. przebieg wydarzeń;w lutym rozpoczęły się demonstarcje i strajki,brakowalo żywności,najwięcej manifestacji organziowali robotnicy petersburga.car abdykował ale jego brat nei chciał przejąć władzy.utworzono rząd tymczasowy, na czele z księciem jerzym lwowem a następnei aleksander kierjeński.w ten sposob dokonała się rewolucja lutowa-zniesiono carat i rosja zaczęła zmierzać do demokracji.zdecydowano sie na zwołanie parlamentu,który miał uchwalić konstytucję-pracę nad jej tekstem miano prowadzić w grudniu 1918 r. ogłoszono rosję republiką,dano swobody demokratyczne,ogloszono amnestię dla więźniów politycznych narodomo,które meiszkały w rosji dano autonomię,zniesiono też karę śmierci i zlikwidowano carską policję. ten rząd nei zwrócił uwagi an problem chłopski czyli nie nadano chłopom ziemi,natomiast władza upierała się przy kontynuowaniu wojny aż do zwycięstwa.było to neizgodne z interesami proletariatu,który chciał pokoju.w wyniku rewolucji lutowej rosja stała się republika burzuazyjną,co neizadowalało bolszewików kierowanych przez lenina,dlatego on glosil konieczność dalszej rewolucji-rewolucji proletariackiej.władze tępiły te dążenia i lenin musiał uciekać do finlandii.bolszewicy rozwijali agitację wśród chłopów,robotników,głosząc zasae 'cała władza w ręce rad',bo dawało mozliwości tworzenia samorządów,stwarzało iluzję,iż robotnicy i chłopi rządzą państwem.26.X.1917 r. bolszewicy sięgnęli po władzę=rewolucjap aździernikowa.skutki tej rewolucji to zdobycie pałacu zimowego -siedziba rządu tymczasowego,utworzono rząd rewolucyjny,który nazywał sie rada komisarzy ludowych i na jej czele stał lenin ale najwazneijszymi osoabmi byli stalin(gruzin-dżugaszwili),lew trocki.bolszewicy dążyli do natychmiastowego zakończenia wojny,gdyż bali się sukcesów neimeickich a ponadto musieli wojnę zakończyć,gdyż koneicznościa stała się walka z przeciwnikami ich rządów czyl iwalczyl i z kontrrewolucją.kontrrewolucje prowadzili zwolennicy cara i rządu ty,mczasowego a tych było dużo. rządy bolszewików ;wydali deklarację prawa narodów rosji,wydal idekret o pokoju i dekret o ziemi,ogłosili konstytucję,która nie weszła w zycie i ogłosili powstanie państwa rosji radzieckiej.w kraju panowała tragicnza sytuacja ekonomiczna.brakowało wszystkiego.wprowadzono komunizm wojenny czyli ścisły system reglamentowania artykułów codziennego użytku,zywności,ubrań,butow.zlikwidowano handel prywatny,powołano nadzwyczajną komisję do walki z dywersją i sabotażem nazywaną nadzwyczajną.na jej czele stał feliks dzierżyński.rozpoczęły się prześladowania handlarzy,ludzi buntujących sięz nowymi porządkami.otwarto więzienie na łubiance,zaczęto zakładac obozy pracy=łagry.powstała armai czerwona złożona z proletariatu i chłopow. skutki rewolucji październikowej;władza dla bolszewików z leninem na czele, łamanie praw człowieka,wybuch kontrrewolucji-zwolennicy cara i rządu tymczasowego próbowali odzyskać władzę-toczyal się więc wojna domowa.państwa zachdonei chciały przywócić ład w rosji i władzę rządowi tymczasowemu- rocpzoczęły interwencję.trwałą ona w 1919-1922-białym wysyłan owojska,zaopatrzenie,toczyły się walki na syberii ale bez rezultatów.rocpzowszechnianie się ideologii komunistycznej= utworzenie trzeciej międzynarodówki w Moskwie w 1919 r. zaczęła się rzowijać sztuka socrealistyczna,której apogeum przyszło na czasy stalina.zamordowano rodzinę cara w 1918 r.
  
  
  może coś z tego okroisz :)

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie