Treść zadania

Antyczna bujność barw Starożytne greckie posągi były pomalowane. Tymczasem w powszechnej świadomości antyk to nadal lśniąca biel marmuru. To przekonanie wpoili nam ludzie renesansu, także wielcy rzeźbiarze, którzy zachwycili się sztuką antyku, gdy ziemia odkryła tak wielkie jej dzieła, jak w 1506 r. Grupa Laokoona1 . Renesansowi następcy Fidiasza2 nauczyli nas, że klasyczne piękno to umiar, a marmur ma być nagi. Jednak w XIX wieku wykopywano coraz więcej starożytnych obiektów i ku zdumieniu archeologów nosiły one ślady pigmentów. […]
Niemiecki archeolog Vinzenz Brinkmann od lat odtwarza utracone barwy antyku. Wykonuje repliki rzeźb, używając pigmentów, jakie stosowali starożytni. […] Jego „Bogowie w kolorze”, jak nazwał wystawę, robią wrażenie tyleż oszałamiające, ileż zaskakujące. […]
W British Museum znajdują się tzw. marmury Elgina […]. W większości są to dzieła Fidiasza, o którym mówiło się, że jako jedyny ze śmiertelnych widział, jak naprawdę wyglądają bogowie. W trosce o marmury, na których powierzchni zachował się głównie brud, postanowiono je oczyścić. W 1838 r. o pomoc poproszono fizyka i chemika Michaela Faradaya, który zdał potem sprawozdanie komisarzowi wystawy. Stwierdził, że umycie rzeźb wodą i gąbką niewiele dało, bo brud pozostał w zagłębieniach. Użył zatem roztworów zasadowych karbonizowanych i kaustycznych – bez oczekiwanego efektu. W tej sytuacji przyznał, że nie jest w stanie doprowadzić rzeźb do stanu pierwotnej czystości i bieli.
Dziś już wiemy, jaki pstrokaty był ubiór łuczniczki ze świątyni Afai na Eginie i że fryz3 Partenonu barwił m.in. tzw. błękit egipski. To najstarszy ze znanych pigmentów syntetycznych, używany już 2,5 tys. lat p.n.e. Naturalne i syntetyczne barwniki stosowali Egipcjanie, aby pokryć freskami ściany świątyń i wnętrza piramid. […] Jak wykazały badania zespołu prof. Andrzeja Turosa z Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku, błękit egipski to krzemian wapniowo-miedziowy […].
Tajemnicą pozostaje nadal proces wytwarzania błękitu majańskiego. Wiadomo, że Majowie otrzymywali go z […] uwodnionego krzemianu magnezu i glinu – oraz indygo z liści anilu4 poprzez ich chemiczne połączenie. Ten błękit okazał się niezwykle trwały – nie znika pod wpływem działania czynników atmosferycznych ani czasu. Jest też odporny na rozpuszczalnik i kwas azotowy.
Kultura Majów była pełna barw. Lud ten wierzył, że wszystkie mają swoje znaczenie: każdą stronę świata i każdego boga symbolizuje inny kolor. Czerwień reprezentuje wschód, biel – północ, czerń to zachód, a żółcień – południe. Niebieskozielony związany był z majańską koncepcją nieba, ziemi i świata podziemnego i łączył niejako cztery strony świata. Niebieski pigment miał znaczenie rytualne. Był kolorem ofiarnym – Majowie malowali na niebiesko ciała jeńców składanych w ofierze i krzemienne noże, którymi ich zabijali.
Tymi wszystkimi barwami, które zachowały się przez setki lat, skrzyły się malowidła i murale pokrywające ściany pałaców i piramid.
Na podstawie: Danuta Śmierzchalska, Antyczna bujność barw, „National Geographic” 2012, nr 6.
1 Grupa Laokoona – starożytna rzeźba przedstawiająca Laokoona i jego synów, zabitych przez węże morskie.
2 Fidiasz – (480–430 p.n.e.), rzeźbiarz grecki.
3 Fryz – element wystroju architektonicznego w postaci poziomego, ciągłego, płaskorzeźbionego lub malowanego pasa o rozmaitych motywach dekoracyjnych.
4 Anil – krzew, z którego uzyskiwano barwnik o nazwie indygo.
Zadanie 1. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w zdaniu kończącym akapit pierwszy autorka posłużyła się formą czasownika wykopywano.
……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 2. (0–1) Wyjaśnij, jakie znaczenie miał kolor dla kultury Majów. ……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 3. (0–1) Sformułuj argument uzasadniający potrzebę zastosowania współczesnej techniki do badań nad sztuką starożytną.
……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 4. (0–1) Oceń prawdziwość zdań dotyczących tekstu. Podkreśl P, jeżeli zdanie jest prawdziwe, albo F – jeżeli jest fałszywe.
1. W tekście autorka podaje przykłady świadczące o błędnych wyobrażeniach dotyczących rzeźby antycznej. P F
2. Tekst zawiera informacje o antycznej rzeźbie Greków, Majów i Egipcjan. P F
3. Autorka analizuje różnice między egipskimi a majańskimi technikami rzeźbiarskimi. P F
Zadanie 5. (0–1) W kontekście całego artykułu wyjaśnij znaczenie tytułu. ……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 6. (0–2) a) Podziel wyraz majański zgodnie z jego budową na cząstki słowotwórcze i wpisz je.
Temat słowotwórczy -
Formant -
b) Wyjaśnij, jakie znaczenie nadaje wyrazowi zastosowany formant. ……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 7. (0–3) Napisz streszczenie tekstu liczące 40–60 słów. ……….…………………………………………………………………………………………..


Tekst do zadań 8.–13.
Głos ludzki i nieludzki Radio jest mi najbliższe. Radio jest mi najdalsze. „W eterze”, „na falach eteru” – tak kiedyś mówiono o radiu. Było słuchaczom potrzebne to dziwne, wewnętrznie sprzeczne wyobrażenie: głos wędruje przez próżnię, ale próżnię substancjalną5 ! Substancjalną, bo wypełnioną głosem.
Skąd potrzeba takiego wyrażenia? – Zapewne wywołała ją dziwność samej sytuacji: oto głos oderwany od ciała osoby mówiącej dobiega do nas z ogromnej odległości, a mimo to zachowuje pozory (a może jednak prawdę?) kontaktu intymnego. […]
Przestrzeń eteru ludziom z epoki, w której ten astrofizyczny termin upowszechniono, wydawała się niewyobrażalnie ogromna, nieomal nieludzka, Pascalowska. Radio tę przestrzeń czyniło intymną.
Wiele osób pamięta domowe wieczory, siebie i swoich bliskich z uszami przy odbiorniku, nasłuchujących szumu radiostacji, szumu, który był jak intymny szept kosmicznych odległości. […]
Językoznawcy wśród cech odróżniających ludzki język od mowy zwierząt wymieniają „odnośność na dystans”. Możemy mówić nie tylko o tym, co teraz mamy przed oczyma, ale i o czymś, co było, co będzie, co znajduje się poza horyzontem zmysłów.
Wydaje mi się, że radio (a także wynalazki telefonu i płyty gramofonowej) wytworzyło inny jeszcze rodzaj „odnośności na dystans”. Oto ktoś mi bliski mówi do mnie tak, jakby stał obok, a przecież mówi z odległości uniemożliwiającej bliskość.
Dzisiaj już jesteśmy przyzwyczajeni do tego efektu i nie zwracamy na niego uwagi. Ale dla pierwszych użytkowników telefonu i radia to było szokujące. […]
Nikt lepiej nie przedstawił tego wrażenia od Franza Kafki w Zamku. Kiedy geometra K. bierze do rąk słuchawkę telefonu, który ma go połączyć z administracją Zamku, słyszy „jakby brzęczenie niezliczonych głosików dziecięcych albo nawet nie było to brzęczenie, lecz jakby śpiew jakichś odległych, najodleglejszych głosów”. I zaraz potem „mocny ton, który uderzał w ucho, jak gdyby chciał głębiej przeniknąć niż tylko do nędznego zmysłu słuchu”.
Geometra K. doświadcza zderzenia tego, co arcyludzkie i intymne, dziecięcych głosików, z kosmicznymi odległościami, a za ich pośrednictwem – z bezdusznymi mieszkańcami Zamku.
To znakomity, wiarygodny symbol obcowania z wszelkimi nowożytnymi urządzeniami izolującymi ludzki głos od jego naturalnych, osobowych źródeł – z telefonem, radiem, magnetofonem.
W radiu następuje oddzielenie głosu od cielesnej obecności. Być może właśnie ta niezwykła sytuacja paradoksalnie wzmaga wartość owej obecności. […]
Głosowi z radia najbardziej brakuje twarzy. […] Nawet w obrazie filmowym, im ważniejsza staje się twarz aktora (jak na przykład w późnych filmach Bergmana), tym mocniej nasza podświadomość odczuwa wtórne tylko zaistnienie twarzy, sklejenie głosu z twarzą, prymitywne w porównaniu do życiowej bezpośredniości międzyludzkiego kontaktu. Każdy film w tym sensie skazany jest na symboliczny dubbing!
Wiele dramatów Samuela Becketta ma za temat takie właśnie oddzielenie głosu od osoby mówiącej, od jej twarzy. Ten motyw za przyczyną pisarskiej i dramaturgicznej wyobraźni Becketta stał się naczelnym symbolem nowożytnej samotności, a także – przejmującym symbolem śmierci.
Na podstawie: Piotr Matywiecki, Głos ludzki i nieludzki, „Tekstualia” 2013, nr 1(32).
5 Próżnia substancjalna – przestrzeń niewypełniona materią.

Zadanie 8. (0–2) Na podstawie tekstu sformułuj po jednym argumencie uzasadniającym sądy w zdaniach:
Radio jest mi najbliższe.
………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..
Radio jest mi najdalsze.
………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 9. (0–1) Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Odwołanie do innych tekstów kultury w artykule Piotra Matywieckiego służy…
A. ukazaniu typowych i codziennych sytuacji z życia.
B. podkreśleniu korelacji między różnymi dziedzinami sztuki.
C. ukazaniu, na czym polega oddzielenie głosu od osoby mówiącej.
D. podkreśleniu znaczenia współczesnych urządzeń telekomunikacyjnych.
Zadanie 10. (0–2) Podanym zdaniom przyporządkuj funkcję, jaką pełnią one w tekście. Wpisz odpowiedni numer (lub numery) do kolumny w tabeli.
Zadanie
Funkcja w tekście

A. Skąd potrzeba takiego wrażenia?
B. Nikt lepiej nie przedstawił tego wrażenia od Franza Kafki w „Zamku”.
C. W radiu następuje oddzielenie głosu od cielesnej obecności.

1. Odpowiedź na postawione pytanie.
2. Postawienie twierdzenia.
3. Zasygnalizowanie rozwinięcia omawianego wątku.
4. Uszczegółowienie treści przez podanie przykładu.
5. Podsumowanie rozważań.

A.

B.

C.


Zadanie 11. (0–2)
a) Podaj autora i tytuł utworu, z którego pochodzą zacytowane słowa, oraz imię bohatera, który je wypowiada.

Wznoszę się! lecę! tam, na szczyt opoki
– Już nad plemieniem człowieczem, Między proroki.
Stąd ja przyszłości brudne obłoki Rozcinam moją źrenicą jak mieczem;
Rękami jak wichrami mgły jej rozdzieram
– Już widno – jasno – z góry na ludy spozieram
– Tam księga sybilińska przyszłych losów świata […].

Autor: ………………………..….……… Tytuł: …………….…..…….…………….
Bohater wypowiadający słowa: ...........................................

b) Wymień tę cechę zacytowanego fragmentu, która świadczy o tym, że ludzki język charakteryzuje się tzw. „odnośnością na dystans”. ……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 12. (0–1) Na podstawie tekstu wyjaśnij znaczenie słowa izolacja. ……….………………………………………………………………………………………….. ……….…………………………………………………………………………………………..
Zadanie 13. (0–2) Wskaż cechy przedrostka arcy-, które występują w wyrazie arcyludzkie. Zaznacz więcej niż jedną odpowiedź.

A. wskazuje na wyższą rangę kogoś
B. wzmaga intensywność czegoś
C. sygnalizuje przekroczenie dopuszczalnych granic
D. jest jednym z członów wyrazu złożonego
E. modyfikuje znaczenie wyrazu podstawowego












Zadanie 14. (0–50) Wybierz jeden temat i napisz rozprawkę.