Treść zadania

Ignacy Krasicki-poeta gorzki czy śmieszny?



I.Krasicki ur.3 luty 1735r. w Dubiecku nad Sanem, w byłym woj. przemyskim jest największym poetą polskiego klasycyzmu, a jego poezja liryczna stanowi najlepszy przykład twórczości zrodzonej z własnych przemyśleń.
Pierwszą przełomową datą w życiu Krasickiego jest rok 1773-rozpoczyna on karierę pisarza polskiego oświecenia.
W ciągu 6 lat tj. 1775-1780 powstają szybko po sobie następujące utwory: "Myszeis" [ 1795 ], "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" [ 1776 ], "Monachomachia" [ 1778 ], "Satyry" [ 1779 ], "Bajki" [ 1779 ], " Antymonachomachia" [ 1780 ]. W tym czasie powstają również: "Historia na dwie części podzielona" [ 1779 ], "Wojna chocimska" [ 1780 ], "Zbiór potrzebniejszych wiadomości" [ 1781 ] i szereg drobiazgów liryczno-satyrycznych z listem poetyckim "Do Stanisława Poniatowskiego" na czele.
"Myszeida" Krasickiego to dzieło o niespotykanej w literaturze polskiej naturalności, lekkości, i wytworności stylowej, a więc stworzył arcydzieło sztuki literackiej. Edward Dembowski oburzał się na Krasickiego za komizm „ckliwy i nudny”, Julian Bartoszewicz nie był zadowolony, że Krasicki marnował swój talent na „dowcipy”.
Identycznie pod względem artystycznym przedstawia się „Monachomachia”, która stanowi w znacznym stopniu powtórzenie zasadniczych chwytów parodyjnych zastosowanych w poprzednim poemacie. Mamy te same parodyjne pieśni, tę samą komiczną inwokację na początku poematu, parodię bitwy i parodie mów barokowych, bogaciej jednak w „Monachomachii” rozbudowanych.
„Antymonachomachia” powstała jako swego rodzaju „odwołanie”, w którym Krasicki na reakcję czytelników zdziwionych krytyką zakonów wypróbowuje jeszcze raz działanie komizmu parodii, tym razem-autoparodii. Próba okazała się udana. Poeta stworzył dzieło pod względem literackim zręczne, choć inaczej komponowane niż dwa poprzednie poematy parodyjne. „Antymonachomachia” jest ściśle dopasowana do „Monachomachii”. Podobieństwo antyparodii do parodii podstawowej rozciąga się nawet na identyczną ilość pieśni i ich zwrotek.
„Wojna chocimska” powstała na zmówienie polityczne króla, który chciał zmobilizować Polaków przez literaturę do wojny z Turcją po stronie rosyjskiej.
Wykonanie „Wojny chocimskiej” okazało się o wiele gorsze od poematów parodystycznych. Wszyscy historycy literatury byli zgodni, że poemat historyczny jest o niskiej wartości literackiej. Nehring uważał, że „Wojna chocimska jest tak słabym utworem poetyckim, że wytykać jej wady jest równie zbyteczną, jak zbyt łatwą rzeczą”.
„Satyry” Krasickiego ukazały się w 2 seriach. Pierwsza seria składa się z 12 satyr oraz wstępnej „Do króla”, którą sam Krasicki wyodrębnił spośród innych.
Kwalifikacja literacka „Satyr” jest wysoka w sądach historyków literatury i wybitnych krytyków.
Historycy i krytycy są zachwyceni mistrzostwem Krasickiego w „Satyrach” imponuje ich strona ideologiczna , nazywane są „arcydziełami poety”. „Satyry” ze względu na dokładność obserwacji, dowcip i niezrównany styl tworzą kulminacyjny punkt poezji stanisławowskiej.
„Satyry są arcydziełem i to nie tylko na tle czasu, ale arcydziełem literatury polskiej i możemy być dumni z autora”-twierdzi Paul Cazin.
Świadectwem bogactwa reakcji duchowych poety jest fakt, że Krasicki zdobywa się gdy trzeba na postawę oburzenia pulsującego uczuciem w obliczu panoszenia się zła czy w obliczu stojącego nad przepaścią państwa polskiego. Różnorodny jest Krasicki w wyborze środków ekspresji literackiej w „Satyrach”-bezpośredni retoryczny apel, kalejdoskop skrótowej rewii osobników menażerii ludzkiej, rozmowa, która się rozładowuje w komizmie osób i sytuacji, upodobanie Krasickiego do rozmaitości i ruchliwej mnogości, które podziwiamy już w scenach zbiorowych „Monachomachii”.
Pewną całość z „Satyrami” tworzą „Listy” wydawane w różnych latach od 1780-1788roku.
Doskonały list „Podróż pańska”- atak na podróże zagraniczne-mógł z powodzeniem figurować obok takich satyr jak „Szczęśliwość filutów” czy „Złość ukryta i jawna”,to samo da się powiedzieć o liście „Do Krzysztofa Szembeka, koadiutora płockiego”-moralistyczny wykład o tragicznych losach wielkich dobroczyńców ludzkości, przypominającym techniką literacką satyry „Świat zepsuty”. Różnorodna jest problematyka listów, ich nastrój i atmosfera, jak np. listu „Do ks. Adam Naruszewicza” z charakterystyczną dla poety pochwałą pacyfizmu.
„Listy” Krasickiego nie znalazły łaski w oczach krytyków i historyków literatury,którzy zajmowali się nimi raczej tylko marginesowo. Jeszcze mniejszymi względami krytyków cieszą się świetne listy menipejskie Krasickiego tzw. „Wiersze z prozą” z lat 1786 i 1788.
„Bajki” wyszły z druku w 1779r. Zbiór „Bajek” liczy 96 utworów, drugi zbiór- „Bajki nowe”,który ukazał się już po śmierci Krasickiego, liczy 72 bajki.
„Bajki” Krasickiego posiadają realistyczny charakter i związek z polskim życiem obyczajowym i polityczno-społecznym ostatniej ćwierci XVIII w. Takich bajek doliczono się kilkudziesięciu: „Synogarlica”, „Jastrząb i sokół”, „Słońce , obłoki i ziemia”, „Wół minister”, „Rumak i źrebiec”, „Trzcina i chmiel”, „Skowronek”, „Pszczoły”, „Konie i furman”, „Wilk i owce”, „Kulawy i ślepy”, „Puchacze”, „Nocni stróże”, „Wino i chleb”, „Owieczka i pasterz”, „Chleb i szabla” i inne.
Znawcy i krytycy literatury uważają, że Krasicki w „Bajkach” nie głosi zasady: płaci dobrem za złe, przeciwnie, woła-miej się na baczności, bo wkoło ciebie są wilki i lisy. Taka postawa życiowa ni8ema nic wspólnego z oficjalnym światopoglądem Krasickiego ( biskupa kościoła katolickiego). W filozofii życiowej Krasickiego, na podstawie jego „Bajek” przebija się postawa rezygnacji wobec przemożnego zła, które panuje w życiu, pesymizm ten uderza i zastanawia wielu badaczy jego życia.
Wacław Borowy uważa, że „Bajki” to najznakomitsze dzieło Krasickiego i zastanawia się czy „ten kunszt znakomity” jest poezją? Dostrzega poezję w rysach realizmu polityczno-obyczajowego, w stosownej ironii i bardzo dyskretnym włączaniu się w tok treści swych utworów. Znalazł ją w bezpośrednim liryzmie takich bajek jak: „Stary pies i stary sługa”, „Ptaszki w klatce”, „Potok i rzeka”.
Do tych dostrzeżonych momentów poetyckiej emocji dodać można rolę uczuciową komizmu,który jest czasem dla Krasickiego źródłem humorystycznego spojrzenia na świat, którego ze światem godzi.
Powieść „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” ukazała się w marcy1776r. I zdobyła wielkie powodzenie. Krasicki w powieści atakuje zohydzone w oczach górnej oświeconej warstwy społeczeństwa polskiego II połowy XVIII w. Takie romanse jak: „Cyrus i Klelia” czy „Koloander wierny”.
„Doświadczyński” to również bezpośrednia reakcja pisarza na uniwersał Komisji Edukacji Narodowej z 24 października 1773r., który zawierał między innymi prośbę do społeczeństwa o pożyteczne rady i wskazówki w kwestii organizacji nowych szkół w Polsce. Tak powstał „Doświadczyński” , polski romans dydaktyczny , głoszący zasady nowego, racjonalistycznego wychowania. Aby utorować drogę zasadom pozytywnym nowego wychowania, należy przede wszystkim rozprawić się z wychowaniem starym, z fatalnym systemem domowego sarmackiego wychowania dzieci i sarmackiej szkolnej edukacji, w drugiej-z fatalnym oddziaływaniem na młodzież importowanych francuskich guwernerów, często oszustów i prymitywów .
Ofensywa Krasickiego ma dwa kierunki: jeden-walka z dziedzictwem niechlubnej sarmackiej przeszłości, drugi-walka z modnym importem zagranicznym,
Proza tej powieści to: czysta, klarowna, płynna, prosta i naturalna proza jakiej dotychczas nie było w naszej literaturze, potem- fabuła: nieskomplikowana, prowadzona w sposób prosty, naturalny, ale zajmujący i zabawny, może właśnie dlatego, że raz za razem zahacza o realne życie polskie w całej pierwszej części romansu ukazując je tak jak je podpatrzyło oko obserwatora-pisarza; w fabule snutej przez Krasickiego na sposób dobrze wypraktykowany w „Myszeidzie”- na sposób komiczny.
„Pan Podstoli”-druga powieść Krasickiego, która wychodziła częściami ( I-1778r., II-1784r., III-1804r.). Powieść ta stanowi dalszą część „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”.
Na pierwszej karcie powieści wypisane jest motto „Moribus antiquis” ( z łac. według dawnych obyczajów).
Krasicki jest zwolennikiem tradycji, przekształcanej stopniowo i bardzo powoli. Tak właśnie postępuje Podstoli, który wbrew konserwatywnym,drwiącym z niego sąsiadom zakłada u siebie ogrody, zatrudnia fachowego młynarza- Niemca w swoich dobrach, zakłada stawy rybne,racjonalizuje gospodarkę łąkową. „Pan Podstoli” tworzy w stosunku do dotychczasowej linii etycznej Krasickiego regres na stanowiska konserwatywne.
Krasicki niezdolny do określenia charakterów pozytywnych,co już było widoczne w „Wojnie chocimskiej” zdobywa się na dobre artystycznie postaci,jeśli je zacznie modelować na sposób komiczny. Figury komiczne-to jedyne w jego powieści postaci żywe:w rysach,twarzy,w ruchach,całym zachowaniu się,mowie i ubiorze.
Powieść ta stoi na granicy dzieła sztuki i rozprawy popularnonaukowej,nazywa się go „pozorem powieści” lub „traktatem dydaktycznym o wzorowym obywatelu”.
Poza „Wojną chocimską”, „Doświadczyńskim”, i „ Podstolim” Krasicki napisał „Historię na dwie księgi podzieloną”, „Powieść prawdziwą o narożnej kamienicy w Kukorowcach” oraz „Powieści wschodnie”.
„Historia na dwie części podzielona”znalazła się zgodnie z linią literacką w gronie powieści dydaktycznych,lecz nie interesuje już Krasickiego problem wzorowego obywatela kraju. Rozwinął w niej osobisty pogląd na przebieg dziejów ludzkości przedstawiony w krzywym zwierciadle oficjalnej historiografii. Dokonał w tej powieści pracy przewartościowania źródeł historycznych naszej wiedzy o przeszłości. „Historia” miała być aktem demaskatorskim fałszerstw i kłamstw historyków. Zaskakuje nas tam ocena sławnych ludzi ,niwecząca tradycyjne o nich sądy. Krasicki nicuje historię pragnąc z niej uczynić narzędzie kształtowania nowej moralności w szlachcie polskiej przez apoteozę cnót natury pokojowej.
Swój historiozoficzny utwór ubrał Krasicki w powieściowy kształt pamiętnika głównego bohatera Grumdryppa,człowieka wiecznie się odradzającego i odbywającego wieczne po świecie podróże. Nie brak tu nawet fikcji „znalezionego rękopisu”, praktykowanego w literaturze XVIII w.
„Historia” Krasickiego nie znalazła uznania ani u publiczności XVIII w., ani u historyków literatury.
„Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukorowcach” jest alegorycznym przeglądem dziejów Polski, aż do powstania kościuszkowskiego, dla którego Krasicki znalazł parę ciepłych słów aprobaty.
Ostatni okaz epiki Krasickiego to „Powieści wschodnie”. Napisał ich 19. Drukowane były od 1786-1803r.w „Listach i pismach różnych”, w czasopiśmie „Co tydzień” oraz w edycji pośmiertnej pism Krasickiego. Złożył w nich daninę osiemnastowiecznemu gustowi Francuzów do orientalizmu w twórczości literackiej, importowanemu również do Polski. Wszystkie są przekładami lub przeróbkami utworów pochodzenia francuskiego. Kompozycyjnie wzorowe i stylistycznie arcy gładkie są drobne powiastki moralne Krasickiego, mają potoczysty styl i niektórzy uważają je za najlepszą prozę autora. Krasicki pisywał swoje powiastki nie dla gładkiego stylu lecz dla doskonalenia ludzi na drodze literatury i szerzenia w społeczeństwie polskim ideałów moralnych jak przede wszystkim -cnota umiaru i umiarkowania, rozwaga, wyrozumiałość i inne cnoty.
Po upływie okresu wzmożonej twórczości Krasicki wchodzi w okres zmierzchu twórczości. Wydaje jeszcze kilka liryków np.: „ O pochwałach króla” i dwie większe kompozycje: „Życie zacnych mężów” i „Rozmowy zmarłych”.
Obok pism poetyckich na uwagę zasługują pisma prozaiczne: „Zbiór potrzebniejszych wiadomości", „O rymotwórstwie i rymotwórcach”, „Kalendarz obywatelski” i pismo „Co tydzień”.
Dwutomowy „Zbiór potrzebniejszych wiadomości"-to pierwsza encyklopedia powszechna z artykułami w porządku alfabetycznym.
„O rymotwórstwie i rymotwórcach”-pierwsza w Polsce historia literatury powszechnej,połączona ze swoistą teorią literatury i wypisami z dzieł.
„Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukorowcach”-angażowała Krasickiego bezpośrednio w akcję obronną narodu przeciw przemocy rosyjskiej.
„Kalendarz obywatelski”-publikacja rejestrująca ważne daty z historii narodowej według dni kalendarzowych; jest to dydaktyka narodowa na wielką skalę, optycznie rzecz biorąc.
Ignacy Krasicki zm. 14 marca 1801r.w Berlinie.
Krasicki zajmuje wysokie miejsce w literaturze słowiańskiej. Jest pisarzem o niezmiernym dowcipie; nawet w swych żartobliwych poematach nie okazuje bogatej inwencji, ma formę tylko jemu właściwą.
Krasicki jest równie znamienity jako satyryk. Jego naśladowcy, bardziej od niego złośliwi, nie mają jego
żartu i wdzięku,w którym celują autorzy francuscy.
Krasicki jest w poezji klasycznym typem twórczości refleksyjnej, mającej za podstawę myślową artystyczny racjonalizm. Od suchości i abstrakcyjności uchroniły Krasickiego jego indywidualne przymioty: dowcip i pierwszorzędny dar obserwacji.