Treść zadania

Pytania:
1. Podaj, w którym wieku badacze przyznali, że barok nie jest jedynie zwyrodniałą formą renesansu, ale epoką oryginalną i piękną.
2. Wyjaśnij, na czym polegają i z czego wynikają barokowe odstępstwa od norm renesansowych.
3. Wskaż czynnik, który w zasadniczy sposób wpłynął na kształt XVII-wiecznej kultury.
4. Omów różnice między stosunkiem do tradycji antycznej dwóch epok: średniowiecza i renesansu (akapit 5 i 6)
5. Wyjaśnij, jakie niebezpieczeństwa w postawie ludzi renesansu dostrzegał Erazm z Rotterdamu (akapit 5).
6. Wskaż przyczyny kryzysu renesansowego światopoglądu.
7. Przedstaw, jak Czesław Hernas tłumaczy powrót ludzi baroku do średniowiecznego teocentryzmu (akapit 6).
[1] Już w XVIII wieku pojawiał się sporadycznie termin "Barok" na określenie udziwniania czy dziwactwa w sztuce, a utrwalił się później, po wydaniu dzieła Jackoba Burchardta Der Cicerone (1855), w którym omawia on przemianę stylu w sztuce Włoskiej schyłku XVI wieku, czyli początki baroku, jako swoistą, zwyrodniałą formę renesansu.
[2] Dopiero badania dwudziestowieczne doprowadziły do uwolnienia baroku od owej klamry klasycystycznych kryteriów. Uznano, że jest to oryginalna i bogata formacja rozwojowa sztuki i wymaga stosowania wobec niej właściwego dla niej systemu kryteriów i wartościowania, jak zresztą i dla każdej innej epoki.
[3] W trakcie badań okazało się, że odstępstwa od norm renesansowych, niezwykłości formalne, to po prostu nowe, trudniejsze w odbiorze, lecz funkcjonalne środki wypowiedzi stosowane przez twórców dla wyrażenia niepokojów, myśli nowej sytuacji jednostki w okresie kryzysu świadomości społecznej, jaki ogarnął łacińską Europę po reformacji, po zakończeniu soboru trydenckiego (1545-1563), kiedy rozwiały się nadzieje na zgodę z protestantami i odzyskanie jedności, a ostateczne decyzje wyznaniowe - określające filozofię życia - podejmować musi człowiek samotnie, sam wobec Boga.
[4] Kryzys ów u schyłku renesansu zogniskował się wokół podstawowego problemu ówczesnej kultury: chrześcijaństwo a antyk.
[5] Z wielkiego źródła kultury europejskiej, z antyku, korzystało i średniowiecze, ale główna różnica między średniowiecznym a renesansowym stosunkiem do antyku polegała na tym, że twórcy renesansu w wyborze i interpretacji tradycji antycznych odrzucili pośrednictwo kościoła. Odbiło się to na ogólnym kierunku literatury i jej edukacyjnej funkcji. Już Erazm z Rotterdamu (Ciceronianus, 1528) w tym widział niebezpieczny owoc renesansu, że człowiek wolał, by podziwiano w nim cycerończyka niż świętego. Antyk w średniowieczu wspomagał chrześcijaństwo, antyk w renesansie wspomagał krytycyzm wobec tradycji kościoła.
[6] Humanizm renesansowy czynił człowieka ośrodkiem kosmosu: był to harmonijny antropocentryzm, akcentujący niezależność osobowości człowieka wpisanego w prawa natury, uwalniającego się w różnym stopniu od rygorów narzucanych mu przez kościół i państwo. Tymczasem u schyłku wieku wzmocniły się rygory narzucane przez wszystkie społeczności wyznaniowe, co wiązało się zazwyczaj także z rygorami państwowymi. Zaważyło to na kryzysie tradycji renesansowej. Humanizm barokowy ośrodkiem myśli czyni dramatyczny los jednostki obdarzonej wolną wolą, zdanej na własne rozeznanie i wybór w wewnętrznym dialogu z Bogiem. Zarysował się wyraźny nawrót do średniowiecznego teocentryzmu.