Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  studentka9001 11.5.2010 (20:15)

  1. Społeczno - gospodarcze przemiany w Europie XI - XIII
  
  Począwszy od XI w. obserwujemy w Europie Zachodniej wielkie przemiany społeczne i gospodarcze, których zewnętrznym wyrazem były: wzrost liczby ludności (według najnowszych szacunków - z 42 mln około 1000 r. do 73 mln około 1300 r.), branie pod uprawę terenów, które stanowiły dotychczas puszcze lub nieużytki, powstanie miast, rozwój rzemiosła i handlu, ożywienie procesów migracyjnych i wymiany kulturalnej. Z chwilą, gdy opadała fala najazdów normańskich, węgierskich i muzułmańskich, ludy zachodniej Europy, mimo lokalnych wojen specyficznych dla systemu feudalnego, mogły zacząć pracę nad likwidacją skutków najazdów i rozpocząć odbudowywać spustoszoną nimi gospodarkę.
  
  Organizacja nowego osadnictwa wymagała stworzenia korzystnych warunków dla przybyszów, stąd też chłopi osiadający w nowozakładanych osadach uzyskiwali znacznie większe swobody niż poddani w dawnych włościach feudalnych. Poprawie uległo prawo chłopów do własnych gospodarstw, reguły uznawanych za dziedziczne pod warunkiem wywiązania się ze świadczeń. Obok wzrostu areałów również postęp techniczny w rolnictwie sprzyjał wzrostowi plonów. Trójpolówka uzyskiwać zaczęła stopniowo powszechne zastosowanie. Upowszechnił się pług żelazny, ulepszona została technika orki. Wynalezienie i upowszechnienie nowego typu zaprzęgu konia (z chomątem) umożliwiło lepsze wykorzystanie siły pociągowej, choć początkowo raczej w transporcie niż przy pracach rolnych. Coraz szerzej stosowano nawożenie, przede wszystkim w warzywnikach i ogrodach. Powiększył się zestaw uprawianych roślin, wśród których poważna rolę odgrywały rośliny motylkowe. Uprawa winorośli osiągnęła swą maksymalna granicę północną. We Flandrii i Holandii rozpoczął się rozwój techniki melioracyjnej umożliwiający wykorzystanie gruntów podmokłych. Powstały zaczątki racjonalnej gospodarki pastwiskowo - łąkowej.
  
  Wzrost plonów był niezbędnym czynnikiem rozwoju społecznego podziału pracy. Umożliwiał powstawanie nadwyżek produkcyjnych, które chłop mógł wymieniać na produkty rzemieślnicze, dzięki czemu mogło rozwijać się rzemiosło miejskie.
  
  Geneza miast średniowiecznych łączy się po pierwsze z zagadnieniem kontynuacji miast rzymskich. Jednakże tylko nieliczne ośrodki antycznego życia miejskiego przetrwały do czasów średniowiecza. Dlatego też dynamiczny rozwój miast średniowiecznych łączy się przede wszystkim z ożywieniem gospodarczym, które nastąpiło po ustaniu najazdów normańskich.. Miasta te powstały z grodów obronnych i były zarazem ośrodkami władzy możnowładców, biskupów lub królów. Miasta powstawały w wyniku społecznego podziału pracy, a pośredni dzięki wzrostowi poziomu podstawowej w średniowieczu produkcji rolnej. Część ludności miejskiej mogła już w ogóle nie zajmować się rolnictwem i hodowlą, a znaczna część traktowała te gałęzie produkcji jako dodatkowe źródło utrzymania, jako podstawowe uznając rzemiosło i handel. Z drugiej strony wieś rezygnowała z produkcji towarów, które mogła kupić, co stymulowało rozwój rzemiosła i handlu. Pojawienie się nadwyżek i wymiany towarowej stopniowo bogaciło wieś. Feudałowie tracili zatem zainteresowanie daninami w naturze. Zamiast nich domagali się od chłopów czynszów w pieniądzu, który był im potrzebny na zakup towarów luksusowych. Rozwój rzemiosła oraz coraz większy rozkwit handlu spowodowały zastąpienie wymiany towarowej przez towarowo - pieniężną. Wtedy zapotrzebowanie na gotówkę jeszcze bardziej wzrosło.
  
  Rozwój handlu stał się głównym motorem przemian w miastach. Przed XI w. miały one niewiele wspólnego z tym, co dzisiaj postrzegamy jako miasto. Tworzy je nie tylko zwarta zabudowa, ale również ludność utrzymująca się z innych zajęć niż ludność miejska, a tym samym posiadająca inny rytm i sposób życia. Miasto to nie tylko odmienna od wsi jakość architektoniczna, ale również społeczna i gospodarcza. Do miast które legitymowały się rzymskim rodowodem zaliczyć można: Londyn, Paryż, Kolonię. Miasta były również zakładane w pobliżu twierdz lub potężnych klasztorów. Sprzyjającym czynnikiem dla dalszego rozwoju osad miejskich była siła ośrodka administracyjnego zamku, bliskość wybrzeża morskiego i portów, położenie na przecięciu dróg handlowych - zazwyczaj w miejscach takich powstawały targowiska. Wraz z kształtowaniem się miast rozwijała się nowa grupa społeczna - mieszczaństwo.
  
  Początkowo ludzie utrzymujący się wyłącznie z rzemiosła i handlu byli takimi samymi poddanymi feudała jak chłopi. Osada miejska leżała przecież na gruncie pana feudalnego, a oni nie należeli ani do rycerstwa ani do duchowieństwa. W miarę rozwoju gospodarki rzemieślnicy, a przede wszystkim kupcy bogacili się i ich zależność od feudała ograniczała ich możliwości działania. Dochodziło nawet do sytuacji, że kupcy stawali się bogatsi od swego pana feudalnego. Feudałowie dochodzili w końcu do wniosku, że bogacenie się miast jest im na rękę, ponieważ przynosi różnorodne dochody - na przykład pobieranie taryf celnych. Dlatego tez kupcy uzyskiwali stopniowo dla siebie kolejne uprawnienia. Najpierw było do zwolnienie od poddaństwa. W następnej kolejności prawo do wolności osobistej dla tych, którzy przynajmniej rok spędzą w mieście. Stąd powstało popularne w średniowieczu powiedzeniem, że "powietrze miejskie czyni wolnym. Kolejnymi uprawnieniami mieszczan były: zwolnienie od danin, przywileje handlowe - na przykład monopol handlowy, prawo składu dla miast, czyli zobowiązanie przyjezdnych kupców do wystawiania na sprzedaż towarów w danym mieście, przymus drogowy - był to nakaz podróżowania wypraw kupieckich określoną drogą, tak aby na niej znalazły się objęte tym przywilejem miasta. Najważniejszą zdobyczą mieszczan było uzyskanie własnego samorządu i własnej jurysdykcji sądowej. Prawo miejskie zaczęło regulować organizację i sposób funkcjonowania gminy oraz zakres sądownictwa miejskiego. Proces wyodrębniania się miasta kończył się zazwyczaj otoczeniem go potężnymi murami. Stawały się one symbolem niezależności i siły nowej organizacji.
  
  Największym skupiskiem miast w średniowiecznej Europie były przede wszystkim północne Włochy z Mediolanem, Wenecją i Genuą, Niderlandy z Brugią, Gandawą i Mechelen, oraz zachodnie Niemcy z Kolonią czy Trewirem. Ponadto potężnymi ośrodkami były Londyn i Paryż. Największe miasta ówczesnej Europy liczyły kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców. W XIII w. miast liczących powyżej 10 tysięcy mieszkańców było jednak ciągle tylko około sześćdziesięciu.
  
  Sytuacja miast średniowiecznych nie była stabilna. Handel natrafiał na poważne przeszkody. Miastom ciągle zagrażali feudałowie, którzy nie rezygnowali całkowicie z prób utrzymania kontroli nad nimi. Naturalną reakcja na tą sytuację była tendencja mieszczan do zrzeszania się w różne związki. Najważniejszymi z nich były gildie, które zrzeszały kupców oraz cechy, w skład których wchodzili rzemieślnicy tej samej branży. Cechy pełniły również funkcje ekonomiczne i społeczne. Miały monopol na produkcję w swojej dziedzinie, ustalały ceny zbytu i skupu surowców, regulowały sprawy jakości, narzucając techniki produkcji oraz sposoby kształcenia zawodowego. Pełnoprawnym członkiem cechu mógł być mistrz, niższy stopniem był czeladnik, który po długoletniej nauce mógł zostać mistrzem. Poza tym cechy organizowały różne formy samopomocy - opiekowały się wdowami po zmarłych członkach cechu, udzielały pomocy zagrożonym i zrujnowanym. Szczególnym rodzajem związku miast była Hanza, która powstała w 1241 r. w wyniku porozumienia Lubeki i Hamburga. Była potężną organizacją, stopniowo przyłączały się do niej kolejne miasta, tak że w XIV i XV w. skupiając już większość miast Europy północnej stała się wielką potęgą polityczną.
  
  
  
  w POLSCE:
  
  
  Podział Polski na dzielnice miał miejsce w 1138 roku. Bolesław Krzywousty pragnął ochronić kraj przed bratobójczymi walkami po swej śmierci oraz zapewnić państwu silną i sprawną władzę. Postanowił podzielić państwo pomiędzy swych synów. Władysław otrzymał Śląsk i ziemię lubuską, Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze i część Kujaw, natomiast Mieszko – Wielkopolskę z Poznaniem, z kolei Henryk – ziemię sandomierską, a wdowa Salomea grody w ziemi łęczyckiej, najmłodszy Kazimierz urodził się po śmierci Bolesława i przeznaczony był do stanu duchownego. Krzywousty wprowadził także zasadę senioratu, czyli władzę miał sprawować najstarszy książę w rodzie, któremu obok dzielnicy dziedzicznej przysługiwała dzielnica senioralna. Testament nie zapewnił jednak pokoju. Walka o tron sprawiła, że najstarszy z braci, Władysław, musiał uciekać do Niemiec. Po panowaniu Bolesława i Mieszka zasada senioratu została obalona, gdyż władzę objął najmłodszy syn Kazimierz. Wciąż pogłębiający się proces rozbicia dzielnicowego powodował osłabienie kraju. Polska stała się łatwym łupem dla wielu wrogów. Książęta dzielnicowi byli zbyt słabi, by samodzielnie bronić się przed nimi. Spowodowało to upadek znaczenia Polski w Europie. Jednak pomimo osłabienia politycznego państwa był to okres intensywnych przemian gospodarczych i społecznych. Przemiany miały miejsce już w XII wieku, jednak najważniejsze z nich na przełomie XIII-XIV wieku i to na nie chcę zwrócić uwagę.
  Kolonizacja na prawie niemiecki miała miejsce już w XI wieku, ale obejmowała Niderlandy, następnie w XII kraje niemieckie i w XIII wieku dotarła do Polski. Henryk Brodaty był księciem, który odbudował gospodarkę wiejską. Kolonizacja odnosi się zarówno do zakładania wsi na nowych zasadach jak i odbudowy dawnych wsi. Polegała na wyborze zasadźcy przez właściciela gruntu (m.in. możnowładców, książąt czy rycerzy), który werbował, sprowadzał osadników niemieckich i wyznaczał im role. Wsie powstawały na planie ulicówki, czyli od głównej ulicy prostopadle odchodziły równe części, łany. Każdy z osadników otrzymywał w dzierżawę łan, który był również dziedziczny, natomiast zasadźca stawał się sołtysem wsi i zajmował kilka łanów. Sołtys miał też prawo do karczmy, młyna i jatki. Przewodniczył ławie wiejskiej. Jego zadanie polegało na pobieraniu czynszu z gospodarstw i przekazywaniu właścicielowi gruntu. Szósta część czynszu należała do niego. Czas, kiedy osadnicy musieli się urządzić i nie mieli obowiązku płacenia daniny, nazywano wolnizną. Osadnicy niemieccy posługiwali się lepszymi narzędziami oraz stosowali trójpolówkę, co spowodowało, że powierzchnia ziemi uprawnej znacznie się zwiększyła i wzrosła wydajność plonów. Kolonizacja sprawiła, że do Polski przyjeżdżało wielu osadników niemieckich. Skutkiem tego, był wyż demograficzny i wymieszanie się narodów, pojawienie się mniejszości narodowych. Krajobraz Polski się zmienił. Powstało wiele wsi, które zmniejszyły obszar rozległych puszcz czy terenów bagiennych.
  Henryk Brodaty rozpoczął również lokowanie miast na prawie niemieckim. Tak jak przy tworzeniu wsi, tak i przy lokowaniu miast, właściciel gruntu musiał wybrać zasadźcę, który wyszukiwał rzemieślników. Jednak zasadźca stawał się wójtem i stawał na czele ławy miejskiej. Natomiast rzemieślnicy osadzali się na ulicach prostopadłych i równoległych do rynku, gdzie znajdował się kościół i ratusz. W miastach zaczęło doskonalić się rzemiosło i rosnąć ilość ludności w mieście. Konieczna była wymiana towarów między wsią a miastem. Miasto potrzebowało wyżywienia, które zapewniała wieś, a wieś produktów miasta. Nastąpiła wymiana towarowo-pieniężna. Ponadto wyz demograficzny, który się utrzymywał, sprawił, że państwa Europy Zach., gdzie brakowało chłopów, zaczęły szukać możliwości transportowania ziarna czy bydła. W Polsce wykorzystano korzystny układ hydrograficzny do spławu morza. Ważną rolę odegrały również szlaki handlowe, m.in. szlak bałtycki. W miastach pojawiały się targi. Sprzyjało to rozwojowi handlu i rzemiosła.
  Poza zmianami gospodarczymi doszło do wielu zmian społecznych. W wieku XIII wykształcił się stan rycerski – szlachta. Wyróżniali się prawem rycerskim i herbami rodowymi. Skutkiem kolonizacja na prawie niemieckim było również wykształcenie się mieszczaństwa, gdyż ludność miasta była bardzo zróżnicowana majątkowo. Inna grupą społeczną, byli chłopi, który posiadali prawo wychodu (możliwość opuszczenia wsi), a obciążeni byli czynszem i dziesięciną na rzecz kościoła oraz usługami na rzecz państwa. Osobną grupę społeczną stanowiło również duchowieństwo, które uniezależniło się od władz państwowych, które były w czasie rozbicia dzielnicowego bardzo osłabione. Dziesięcina, która musieli uiszczać chłopi, umocniła pozycje duchowieństwa.
  Okres rozbicia dzielnicowego nie jest jednoznaczny, gdyż spowodował osłabienie polityczne Polski, jednak był tez okresem intensywnych przemian gospodarczych i społecznych. Nastąpiło porozumienie między miastem a wsią i wymiana towarów. Ten stan zachował się do dzisiaj, jednak w nieco innym stopniu. Bardzo ożywiły się rzemiosło i handel, co było impulsem dla rozwoju miast. Dzięki rozwojowi rolnictwa zwiększył się areał ziemi uprawnej. Zmienił się krajobraz Polski. Skutkiem kolonizacji był wyż demograficzny i powstanie mniejszości narodowych. Wykształciło się społeczeństwo stanowe. Bardzo ważne były te przemiany, gdyż najgorszą rzeczą jest stanie zastój i nie naprawianie błędów przez państwo.

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie