Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  1 0

  mira31130 6.5.2010 (18:52)

  Wkrótce po założeniu w Krakowie biskupstwa podporządkowanego metropolii gnieźnieńskiej (1000 r.), przystąpiono do budowy kościoła katedralnego na Wawelu. Jej inicjatorem i fundatorem był zapewne Bolesław Chrobry. Niestety, dziś niewiele wiemy o pierwszej katedrze. Podczas badań archeologicznych odkryto tylko dolne partie murów krypty i transeptu, bazy kolumn z resztkami trzonów (w tym jeden z ornamentem plecionkowym) oraz dolną partię mensy ołtarzowej. Świątynia ta została zniszczona prawdopodobnie podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława (ok. 1038 r.). Dlatego ją rozebrano, a ocalałą część wschodnią przeistoczono w kościół św. Gereona.
  Kolejną katedrę, tzw. Hermanowską (od imienia księcia Władysława Hermana), wzniesiono na przełomie XI i XII wieku w formie trójnawowej, czterowieżowej bazyliki. Ten kościół uległ zniszczeniu w dość przypadkowym pożarze w 1305 roku. Pamiątką po niej jest trójnawowa, sklepiona krzyżowo i wsparta na ośmiu kolumnach krypta św. Leonarda, pochodząca sprzed roku 1118, oraz dolne partie wieży Srebrnych Dzwonów. Prowizorycznie zabezpieczona świątynia pełniła przez kolejnych kilkanaście lat funkcje liturgiczne. W roku 1320 odbyła się tu nawet uroczysta koronacja Władysława Łokietka (pierwsza taka uroczystość na Wawelu!).
  
  Jeszcze w tym samym roku z inicjatywy biskupa Nankera przystąpiono do budowy nowej katedry. Prace trwały ponad 40 lat - nowy kościół ukończono i konsekrowano dopiero w 1364 roku za panowania syna Łokietka, króla Kazimierza Wielkiego.
  
  Obecna katedra jest trójnawową gotycką bazyliką, z prosto zakończonym prezbiterium, z transeptem i ambitem (obejściem prezbiterium). Sklepienie żebrowe wsparte jest na wydłużonych filaro-szkarpach. Ten system - za wzorem katedry powtórzony we wszystkich wielkich gotyckich bazylikach miasta - jest typowy dla krakowskiego gotyku. Budulcem świątyni była cegła i kamień wapienny. Jednak dziś zewnętrzna bryła gotyckiej katedry nie jest jednolita. W ciągu następnych stuleci do korpusu dostawiono zespół różnorodnych stylowo budowli towarzyszących, przede wszystkim kaplic. Znakomicie odzwierciedlają one kolejne epoki, dzieje katedry i zmieniające się style architektoniczne. Z pierwotnej budowli najlepiej widoczna jest kamienna fasada zachodnia, z trójkątnym szczytem, z okrągłym oknem ozdobionym maswerkową dekoracją i XIV-wieczną figurą św. Stanisława, oraz ceglany, płycinowy szczyt południowego transeptu.
  Katedrę otaczają trzy wieże. Na stojącej od strony północnej wieży Zygmuntowskiej wisi słynny Dzwon Zygmunta, natomiast sąsiadującą z nią i wyższą od niej wieżę Zegarową zdobi barokowy hełm. Po stronie południowej widzimy wieżę Srebrnych Dzwonów, zwaną też Wikaryjską. Jej dolne partie, wzniesione z niewielkiej kamiennej kostki, nadbudowane późniejszą cegłą, są pozostałościami drugiej katedry z przełomu XI i XII w.
  
  Jednak najbardziej przykuwającym uwagę elementem południowej fasady jest nakryta złoconą kopułą kaplica Zygmuntowska. Jest wybitnym dziełem włoskich budowniczych okresu renesansu, kierowanych przez Bartolomeo Berrecciego (który prowadził także przebudowę zamku w stylu renesansowym). Wokół całej bryły biegnie fryz z łacińskim napisem Non nobis, Domine, non nobis sed nomini Tuo da gloriam (Nie nam, Panie, nie nam lecz imieniu Twojemu niech będzie chwała). Sąsiadująca z nią kaplica Wazów zewnętrznie jest jej dość wierną, choć znacznie uboższą kopią.
  
  Główne wejście do katedry od strony zachodniej prowadzi między dwiema gotyckimi kaplicami. Północną ufundowała (ok. 1430 r.) królowa Zofia, czwarta żona Władysława Jagiełły, familiarnie nazywana Sonką. Południową (ok. 1470 r.) zawdzięczamy ich synowi Kazimierzowi Jagiellończykowi i jego żonie Elżbiecie Rakuszance. Ponad schodami zawieszono na łańcuchach kości wieloryba i nosorożca włochatego (wierzono, że takie osobliwości magicznie chronią przed złem). Odrzwia portalu głównego pochodzą z XIV wieku. Obite są żelazną blachą z monogramem Kazimierza Wielkiego.
  
  Wewnątrz centralne miejsce zajmuje ustawiona na skrzyżowaniu nawy i transeptu konfesja (czyli baldachimowy ołtarz) św. Stanisława autorstwa Giovanniego Trevano. Pod złoconą kopułą umieszczono srebrną trumnę podtrzymywaną przez cztery anioły, ozdobioną scenami z życia świętego.
  
  W nawach głównej i bocznych umieszczono sarkofagi polskich królów z wyrzeźbionymi na nich postaciami zmarłych: Władysława Łokietka (zm. 1333 r., najstarszy grób królewski w katedrze), Kazimierza Wielkiego (zm. 1370 r.) i Władysława Jagiełły (zm. 1434 r.). W tę samą stylistykę wpisują się dwa grobowce, które powstały już w XX wieku - królowej świętej Jadwigi (zm. 1399 r.). i króla Władysława Warneńczyka (zm. 1444 r.). Grób króla nie kryje jednak jego szczątków - ciało monarchy, który zginął w bitwie z Turkami pod Warną, nigdy nie zostało odnalezione.
  W katedrze, oprócz królów i ich rodzin, pochowani są także polscy bohaterowie narodowi i wielcy literaci. Tym ostatnim poświęcono specjalne miejsce - Kryptę Wieszczów. Ta niewielka krypta w północnej nawie kościoła mieści sarkofagi Adama Mickiewicza (zm. 1855 r.) i Juliusza Słowackiego (zm. 1849 r.).
  
  Spośród licznych ołtarzy w katedrze warto zwrócić uwagę na ten mieszczący słynący cudami czarny krucyfiks, przed którym według tradycji modliła się zwykle święta królowa Jadwiga. Przy postaci Ukrzyżowanego można dostrzec kopię strzemienia wielkiego wezyra Kara Mustafy, które jako wotum po zwycięstwie pod Wiedniem (1683 r.) przesłał król Jan III Sobieski.
  Spośród dziewiętnastu kaplic, które otaczają katedrę, warto przyjrzeć się bliżej chociaż kilku. Kaplica Zygmuntowska (ukończona w 1533 r.) kryje unikatowy wystrój w stylistyce włoskiej, z bogatą ornamentyką arabeskowo-groteskową i srebrnym tryptykowym ołtarzem - dziełem szkoły norymberskiej. Naprzeciw ołtarza znajdują się nagrobki ostatnich królów z dynastii Jagiellonów: Zygmunta Starego (warsztat Berrecciego) i jego syna Zygmunta II Augusta (proj. Santi Gucci). Kaplica ta jest najwybitniejszym dziełem renesansowym w Polsce. Nazywana bywa także "perłą renesansu na północ od Alp".
  
  Kaplica Świętokrzyska wzniesiona została jako mauzoleum Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki (1467-1477 r.). Jej najcenniejszym elementem jest nagrobek króla (zm. 1492 r.). Wyrzeźbiona w marmurze przez Wita Stwosza postać monarchy jest jednym z najznakomitszych przykładów rzeźby kamiennej schyłkowego średniowiecza. Dużo skromniej została upamiętniona Elżbieta, współfundatorka kaplicy, nazywana matką królów (spośród sześciu synów tej pary aż czterech zostało koronowanymi władcami). Jej grób to zaledwie mosiężna płyta wmurowana w posadzkę kaplicy.
  
  Kaplicę Potockich, pierwotnie gotycką, przebudował na mauzoleum biskupa Filipa Padniewskiego największy polski rzeźbiarz doby późnego renesansu, Jan Michałowicz z Urzędowa, nazywany "polskim Praksytelesem" (1572-1575). Jego dziełem jest ułożony w niszy alabastrowy nagrobek biskupa. W latach 30. XIX wieku została przekształcona w stylu empire, z posągiem Chrystusa dłuta Bertela Thorvaldsena. Jest jednym z nielicznych w Krakowie jednorodnych przykładów klasycyzmu.
  Z katedry prowadzi wejście do Grobów Królewskich i na wieżę z Dzwonem Zygmunta.

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie