Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  mira31130 4.5.2010 (11:05)

  Ochrona dóbr kultury w prawie międzynarodowym ma długoletnią tradycję. H. Grocjusz nakazywał, aby dobra kultury i sztuki oszczędzać nawet w czasie wojny, ponieważ niektóre są tego rodzaju, iż nie mają żadnego znaczenia dla rozpoczęcia i prowadzenia wojny[1]. W okresie oświecenia jako zasadę prowadzenia wojny wymienia się nakaz uszanowania dóbr należących do nieprzyjaciół. Szwajcarski prawnik E. de Vattel wymienia podstawowe dobra, które należy objąć ochroną w czasie prowadzenia działań wojennych: świątynie, nagrobki, gmachy, publiczne, wszelkie dzieła odznaczające się swym pięknym [2].
  
  Na kontynencie amerykańskim H. Wheaton wskazywał na istnienie normy prawa zwyczajowego, wyłączającej z ogólnych działań wojennych: świątynie, gmachy publiczne przeznaczone wyłącznie do celów pokojowych zabytki sztuki oraz przybytki nauki[3]. Kodeks Liebera z 24 kwietnia 1863 r.[4] nakazywał zabezpieczenie przed zniszczeniem podczas szturmu i oblężenia: klasycznych dzieł sztuki, bibliotek, zbiorów naukowych lub cennych przyrządów oraz wprowadzenie specjalnego oznaczenia w czasie wojny: budynków zawierających zbiory dzieł sztuki, muzeów naukowych, obserwatoriów astronomicznych lub cennych bibliotek, tak aby w miarę możności udało się uniknąć ich zniszczenia. Kodeks przewidywał karanie za zniszczenie dóbr kultury wbrew konieczności wojennej
  
  Pod koniec XIX wieku na konferencji pokojowej w Hadze dokonano kodyfikacji norm prawa wojennego, dotyczącego ochrony dóbr kultury. Kodyfikacja ta wprowadziła do prawa traktatowego zapisy obowiązujące w prawie zwyczajowym. Normy takie zostały zapisane w II konwencji haskiej z 1899 r[5].
  
  Normy prawne, dotyczące ochrony dóbr kultury, zawarte w II konwencji z 1899 r. zostały rozwinięte w IV i IX konwencji z 1907 r. Otóż art. 27 Regulaminu haskiego z 1907 r. (załącznik do IV konwencji) mówi o wszelkich niezbędnych środkach ostrożności podczas oblężeń i bombardowań, aby w miarę możności oszczędzone zostały świątynie, gmachy służące celom nauki, sztuki i dobroczynności oraz pomniki historyczne. Widzimy więc, że dóbr kultury w tym przepisie nie objęto pełną ochroną, zalecono jedynie środki ostrożności. Podobnie stanowi art. 56 Regulaminu odnoszący się do terytoriów okupowanych. Wedle tego art. własność gmin, instytucji kościelnych, dobroczynnych, wychowawczych oraz instytucji sztuk pięknych i naukowych, chociażby należących do państwa, należy traktować jak własność prywatną[6]. Zajęcie, zniszczenie lub rozmyślna profanacja instytucji tego rodzaju, pomników historycznych, dzieł sztuki i nauki są zabronione i winny być karane. Według ogólnie przyjętych założeń odpowiedzialność za nieprzestrzeganie postanowień prawa międzynarodowego miała zostać uregulowana w przepisach prawa wewnętrznego poszczególnych państw. Podobne zapisy, dotyczące ochrony dóbr kultury, zostały sformułowane w IX konwencji. Zgodnie z jej postanowieniami dowódca winien przedsięwziąć konieczne środki ostrożności przy bombardowaniu przez morskie siły zbrojne, ażeby zaoszczędzić, gmachy przeznaczone do obrzędów religijnych i sztuk pięknych, zakłady naukowe i dobroczynne, pomniki historyczne. Warunkiem zapewniającym ochronę tych dóbr jest to, aby nie były one przeznaczone jednocześnie do celów wojskowych. Obowiązkiem władz cywilnych było wskazanie tych obiektów poprzez odpowiednie oznaczenie (art. 5 IX)[7].
  
  Problemy związane z ochroną dóbr kultury powróciły w roku 1923 wraz z uchwaleniem haskich reguł wojny powietrznej[8]. Reguły nie były one obowiązującym prawem międzynarodowym. Projekt haskich reguł wojny powietrznej nakazywał użycie lotnictwa tylko do niszczenia celów wojskowych, wprowadzał zasadę ochrony ludności cywilnej, miast i zgromadzonych w nich zabytków kultury. Szczegółowe przepisy dotyczące ochrony zabytków o dużej wartości historycznej projekt formułował w art. XXVI w sposób następujący: 1) Każde państwo w przypadku konieczności upoważnione będzie do utworzenia wokół chronionych pomników stref ochronnych, które w czasie wojny będą wolne od bombardowań,
  
  2) Ustanowienie takich stref powinno być ogłoszone wszystkim państwom kanałami dyplomatycznymi. Informacja o takich strefach i obiektach nie może być wycofana w czasie wojny,
  
  3) Strefa ochronna może obejmować nie tylko przestrzeń zajętą przez pomnik lub zespół pomników, ale także teren przylegający do nich, o szerokości do 500 m, licząc od obwodu zasadniczej strefy ochronnej, na terenie której znajduje się pomnik lub zespół pomników,
  
  4) Strefy te powinny być w czasie dnia i nocy odpowiednio wskazane przez znaki rozpoznawcze dobrze widoczne z samolotu.
  
  5) Jako znaki rozpoznawcze na pomnikach miały być instalowane znaki przewidziane w art. XXV projektu[9], a znaki do wzmocnienia granic stref chronionych miały być określone przez samo państwo i ogłoszone innym państwom równocześnie z informacją o chronionych zabytkach[10].
  
  Haskie reguły wojny powietrznej, jak twierdzi S. Nahlik- czyniły z ochrony zasadę, a z „prawa” bombardowania wyjątek[11]. W konwencjach haskich z 1907 r. mówiono o potrzebie ochrony zabytków kultury, natomiast w regułach wojny powietrznej z 1923 r. sformułowano zasady ich ochrony.
  
  Takie ograniczenia w zakresie użycia lotnictwa nie uzyskały akceptacji środowisk wojskowych i związanych z przemysłem militarnym. Dla niektórych było to ograniczenie możliwości rozwojowych środka walki, jakim było lotnictwo, z tego też powodu byli przeciwni, żeby już na początku rozwoju tej formy walki stawiać jakiekolwiek zakazy. Tak więc próby uregulowania zakazów wojennych, dotyczących bombardowań, w skali światowej zakończyły się fiaskiem. Wobec tego podjęto działania, które miały doprowadzić do uregulowań kontynentalnych. Tak więc 15 kwietnia 1935 r. w Waszyngtonie został wtedy podpisany Traktat o ochronie instytucji artystycznych i naukowych oraz zabytków historycznych- traktat Roericha (od nazwiska profesora Nicolasa Roericha, prawnika i muzeologa). Jest to układ, który dotyczy państw Ameryki Północnej i Południowej. Zgodnie z art. IV traktatu państwa, które do niego przystąpiły, mogły złożyć listę obiektów i instytucji, które pragną objąć ochroną. Traktat jednocześnie ostrzega, że obiekty takie tracą przyznaną ochronę, jeśli zostały wykorzystane do celów militarnych. Słabością traktatu jest to, że nie ustanowił mechanizmów kontroli i odpowiedzialności za nieprzestrzeganie jego postanowień[12].
  
  Określenie dóbr kulturalnych w konwencji haskiej z 1954 r.
  
  W konwencji po raz pierwszy w historii międzynarodowego prawa, dotyczącego ochrony obiektów kulturalnych, posłużono się terminem dobra kulturalne (art. 1). W tym znaczeniu nazewnictwo takie stworzono specjalnie dla celów konwencji haskiej z 1954 r. Jak słusznie podkreśla H. Nieć obiektywny walor definicji dobra kulturalnego zamieszczony w tej konwencji, sprawdził się poprzez przejęcie najważniejszego elementu tej konstrukcji do konwencji paryskiej z 1970 r.[13], która określa ochronę dóbr kulturalnych w pokojowych warunkach[14]. Konwencja haska z 1954 r. określa, co jest dobrem kulturalnym w rozumieniu prawa międzynarodowego.[15] Z punktu widzenia ochrony nie jest istotne pochodzenie obiektu lub osoba jego właściciela, lecz indywidualne cechy przedmiotu należące do jednej z trzech wymienionych przez konwencję kategorii.
  
  Po pierwsze, są to dobra ruchome lub nieruchome, które posiadają wielką wagę dla dziedzictwa kulturalnego narodu. I tak konwencja w sposób przykładowy wylicza: zabytki architektury, sztuki lub historii, zarówno religijne, jak i świeckie, stanowiska archeologiczne, zespoły budowlane posiadające znaczenie historyczne lub artystyczne; dzieła sztuki, rękopisy, książki i inne przedmioty o znaczeniu artystycznym, historycznym lub archeologicznym. Do dóbr kultury zalicza się także zbiory naukowe i zbiory biblioteczne książek, archiwaliów lub reprodukcji tych dóbr.
  
  Po drugie, są to obiekty, których zasadniczym przeznaczeniem jest przechowywanie dóbr kulturalnych ruchomych, na przykład muzea, biblioteki narodowe, wojewódzkie, miejskie, składnice archiwalne, jak również schrony mające na celu przechowywanie, w razie konfliktu zbrojnego, dóbr kulturalnych ruchomych.
  
  Po trzecie, są to ośrodki, w których zgromadzono znaczną ilość dóbr kulturalnych stąd, nazywa się je ośrodkami zabytkowymi. Według M. Flemminga do spełnienia wymogu, o którym mowa (wynikającego z art. 1, pkt c konwencji), nie jest konieczne, aby cały ośrodek (centrum) miał zabytkowy charakter, stanowił wartościową architekturę, lecz wystarczy, by znajdowały się w nim pomniki kultury[16]. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że konwencja nie rozszerza poprzednio istniejących wymogów ochrony dóbr kultury, a jedynie staranniej je ujmuje i czyni bardziej klarownymi. Trwałym elementem definiującym dobro kulturalne w prawie międzynarodowym jest przyjęcie zasad według, których to państwo rozstrzyga, do którego dany obiekt należy, czy ten obiekt ma znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego[17].
  
  Istotą konwencji haskiej jest ochrona dóbr kulturalnych w przypadku konfliktu zbrojnego na podstawie trzech kręgów ochrony, a zupełnie inny charakter posiada konwencja z paryska z 1970 r.
  
  Ochrona dóbr kultury w rozumieniu konwencji haskiej z 1954 r. obejmuje opiekę nad nimi oraz ich poszanowanie. Konwencja wyróżnia dwa poziomy ochrony: w czasie pokoju i w czasie wojny. W związku z tym podstawowym celem organów państwowych jest zapewnienie właściwej ochrony w czasie pokoju i przygotowanie odpowiedniej ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego. Podpisując konwencję, władze państwowe zobowiązały się, że w okresie pokoju będą należycie wykonywać jej postanowienia poprzez podejmowanie przedsięwzięć: prawnych, organizacyjnych, edukacyjnych i szkoleniowych. Przedsięwzięcia te mają być realizowane pod kątem przewidywanych następstw konfliktu zbrojnego i dotyczą dóbr kultury, znajdujących się na terytorium państwa-strony konwencji haskiej.

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie