Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  anula0051 27.4.2010 (18:56)

  KRÓTKO I NA TEMAT
  
  Ropa naftowa jest obecnie głównym wyznacznikiem państw arabskich w świe­­cie. Ze względu na wysoki poziom wykorzystania tego surowca w zindu­stria­li­zo­wa­nych społeczeństwach obszar Bliskiego Wschodu, a konkretnie Zatoki Per­skiej, stał się jednym z najważniejszych regionów geopolitycznych. Zmiana w sy­tuacji wewnętrznej któregokolwiek z państw naftowych odbija się na całej świa­towej gospodarce i przemyśle światowym.
  
  Niniejsze opracowanie poświęcone jest złożoności stosunków między poli­ty­ką zagraniczną państw arabskich a rozwojem przemysłu naftowego w tych kra­jach. W początkowym okresie, datowanym na lata 30. XX wieku, te wzajemne re­­lacje opierały się głównie na współpracy państw arabskich i międzynarodo­wych koncernów naftowych. Dla wyjaśnienia motywów działalności firm z za­gra­nicznym kapitałem w rejonie Bliskiego Wschodu przedstawiono sytuację po­li­tyczną panującą w tym regionie przed odkryciem ropy naftowej. Każdemu z państw arabskich Zatoki Perskiej poświęcony jest oddzielny podrozdział. W książ­ce tej poddano analizie stosunki w sześciu państwach: Iraku, Zjednoczo­nych Emiratach Arabskich, Bahrajnie, Kuwejcie, Katarze i Arabii Saudyjskiej. Usze­regowanie państw opiera się nie na kryterium geograficznym, lecz histo­rycz­nym. Jego podstawą jest nawiązanie stosunków zagranicz­nych z mo­carstwa­mi światowymi.
  
  
  Rejon dzisiejszego Iraku, a dokładnie Mezopotamii, znalazł się w centrum za­in­teresowania europejskiego jeszcze za czasów przynależności do Imperium Os­mań­skiego. O wpływy w tym regionie walczyły głównie Niemcy, Rosja oraz Wiel­ka Brytania. Właśnie to ostatnie państwo zintensyfikowało swoje działania w kwestii ropy naftowej po odkryciu jej złóż w sąsiednim Iranie.
  
  
  W przypadku czterech kolejnych państw o wzajemnych relacjach możemy mó­­wić od chwili podpisania przez szejkanaty traktatów z Wielką Brytanią, dato­wa­nych na XIX wiek. Seria umów o protekcji oraz porozumień handlowych za­owo­cowała udzieleniem temu mocarstwu koncesji na poszukiwania ropy.
  
  
  Ostatnim z omawianych krajów jest Arabia Saudyjska, która ze względu na sto­­­sunkowo niezależną politykę wewnętrzną, nie jest włączana do szeregu państw podporządkowanych Wielkiej Brytanii. Jako jedyne państwo związana by­ła relacjami naftowymi tylko ze Stanami Zjednoczonymi.
  
  
  Ponadto przy kryterium wyboru państw oparto się na ich udziale w światowej pro­dukcji i eksporcie ropy naftowej. Dlatego też w pracy nie są uwzględnione po­zostałe państwa Półwyspu Arabskiego, takie jak Oman i Jemen. Ze względu na du­że znaczenie gospodarki naftowej Iranu najważniejsze wydarzenia z historii te­go państwa są tu również ukazane.
  
  W książce przedstawiono historię odkrycia ropy naftowej w rejonie Za­toki Per­skiej oraz implikacje gospodarczo-polityczne, będące jej wyni­kiem. Podstawą roz­woju przemysłu naftowego w krajach arabskich były koncesje na poszu­ki­wa­nie i wydobycie ropy naftowej przyznane międzyna­rodowym towarzystwom. Ich róż­­norodność uzależniona była od przedziału czasowego, w którym zostały udzie­­lone oraz od indywidualnych negocja­cji w każdym z państw. Wraz ze zmie­nia­jącą się sytuacją polityczną w Eu­ropie i zwiększonym zapotrzebowaniem kra­jów uprzemysłowionych na arabską ropę warunki udzielonych koncesji ule­ga­ły zmia­nie, przynosząc co­raz więcej korzyści państwom arabskim. Początkowy okres wydobycia ropy charakteryzował się nieograniczoną działalnością karteli naf­towych, skupiających większość zysków we własnych rękach. Ich stopniowe ustęp­stwa na rzecz rządów arabskich odzwierciedlały wieloletnią walkę tych os­tat­nich o przejęcie kontroli nad swoimi zasobami naturalnymi i wypłatę na­leż­nych im zysków. Erę dominacji zachodnich towarzystw kończy na­cjonalizacja prze­mysłu naftowego, przeprowadzona w latach 70. we wszystkich państwach Za­toki.
  
  Historia powstania i rozwoju zachodnich spółek naftowych jest nierozerwal­nie związana z ich działalnością w rejonie Bliskiego Wschodu. Obecne firmy ta­kie jak Shell, Texaco, BP czy Exxon są przedsiębiorstwami o największych świa­to­wych dochodach. Z tego też względu przedstawiłam zarys historii działalności naj­większych spółek związanych z przemysłem naftowym na całym świecie.
  
  
  Niniejsza książka ukazuje zintegrowane działania państw arabskich w ramach organizacji OPEC i OAPEC. Współpraca krajów naftowych zbiegła się z odzy­skiwaniem przez nie niepodległości i przejęciem pełnej władzy nad własnym przemysłem petrochemicznym. Przedstawiona tu dekada lat 70. i 80. charaktery­zuje się upolitycznieniem przemysłu naftowego i coraz większym wpływem, jaki na gospodarki państw zachodnich miały wydarzenia w jednym z państw produ­centów ropy. Konflikty arabsko-izraelskie w 1967 i 1973 roku były podstawą decy­zji ekonomicznych krajów arabskich o utworzeniu OAPEC (1968) i zasto­sowaniu embarga na eksport ropy wobec państw popierających Izrael (1973). Scharakteryzowano też pojęcie „arabskiej broni naftowej” i wyjaśniono motywy oraz skutki jej zastosowania.
  
  
  Coraz większy wpływ ropy naftowej na stabilizację światowych rynków go­spo­darczych uwidoczniony został w trakcie drugiego i trzeciego kryzysu nafto­we­go. Wydarzenia rewolucji islamskiej w Iranie w 1979 roku i wybuch ośmio­let­niej wojny irańsko-irackiej miały bezpośrednie implikacje dla członków OPEC, w tym państw arabskich. Użyczone w tym czasie Irakowi przez bogate szejkanaty po­życzki i rosnące zadłużenie zmilitaryzowanego kraju przyczyniły się do oku­pa­cji sąsiedniego Kuwejtu w 1990 roku. Wzrost dochodów i bogac­two, jakie przy­nio­sła Kuwejtowi ropa naftowa, obróciły się przeciwko niemu i stały się pod­sta­wą agresji Iraku.
  
  
  Ropa naftowa jest dziś niezwykle strategicznym elementem polityki między­na­rodowej, wykorzystywanym zarówno przez państwa arabskie przeciwko za­chod­nim mocarstwom, jak i na odwrót. Efektem interwencji zbrojnej Stanów Zjed­noczonych i Wielkiej Brytanii w Iraku w marcu 2003 roku, mającej na celu oba­lenie dyktatury �dd�a ?usayna, jest przejęcie kontroli nad zasobami i pro­duk­cją irackiej ropy.
  
  
  Kuwejt – ze względu na reformy przeprowadzone tu najwcześniej spo­śród wszy­stkich państw Zatoki – jest konkretnym przykładem pozytyw­nych i ne­ga­tyw­nych skutków rozwoju państwa arabskiego w oparciu o do­chody z ropy naf­to­wej. Kuwejt wprowadził znaczące zmiany w polityce socjalnej i rozbudowie in­frastruktury już na początku lat 50., podczas gdy większość państw zajęła się wy­żej wymienionymi sektorami dopiero w czasach boomu naftowego, wynikłego ze zwiększenia dochodów w latach 70. Jest on obecnie państwem o jednym z naj­wyż­szych dochodów per ca­pita na świecie, ma doskonale zabezpieczone zaple­cze finansowe i wyko­rzystał w pełni własne możliwości absorpcyjne. Ceną, jaką za­płacił za osią­gnięcie takiego poziomu, są problemy społeczne ludności za­miesz­ku­jącej ten kraj, w tym niezwykle niekorzystny stosunek liczby Kuwejtczy­ków do obcokrajowców.
  
  
  Stan badań nad tematyką ropy naftowej jest dosyć obszerny, ale głównie obej­muje literaturę gospodarczą. Gorzej przedstawia się on od strony hi­storycznej, ma­ło jest bowiem opracowań poświęconych wyłącznie ropie naftowej. Więk­szość z wykorzystanych materiałów obejmuje całość histo­rii Bliskiego Wschodu. Ro­pa naftowa jest w nich traktowana albo jako te­mat drugorzędny, wpleciony w hi­storię poszczególnych państw, albo jako temat ogólny, bez rozróżnienia na kra­je i regiony geograficzne. Historia odkryć ropy i rozwoju przemysłu nafto­we­go jest zazwyczaj ograniczona tylko do początkowego okresu, rzadko kiedy po­da­wane są informacje doty­czące nowych złóż, budowy kolejnych rafinerii lub ru­ro­ciągów. Naj­bardziej kompleksowa jest literatura powstała w latach 70., zwią­za­na z kryzysem naftowym. Niewątpliwie wpływ na to miało duże ówcześnie za­in­teresowanie opinii publicznej sprawami bliskowchodniej ropy.
  
  
  W aneksie do prezentowanej książki umieszczone zostały niektóre trak­taty przy­toczone w tekście. Dostępne materiały pochodzą z doskonale za­chowanych źró­deł Kompanii Wschodnioindyjskiej, przechowywanych obecnie w Wielkiej Bry­tanii. Mimo że dwustronne umowy podpisywane były w dwóch wersjach ję­zy­kowych – arabskiej i angielskiej, dostępność do źródeł arabskich jest bardzo utrud­niona. Załączone traktaty pochodzą z wykorzystanej przeze mnie literatury, za­równo angielskiej, jak i arabskiej. Najstarsze z nich są przetłumaczone na ję­zyk polski, dokumenty współ­czesne (OPEC i ONZ) zachowano w oryginalnej wer­­sji angielskiej. Na końcu umieszczono tłumaczenie traktatu z wer­sji arab­skiej.
  
  
  Cennym źródłem materiałów współczesnych, w tym dokumentów ONZ i OPEC, okazał się Internet. Z tego źródła pochodzą również informacje na temat dzia­łal­ności znacjonalizowanych spółek naftowych, niepublikowane w formie literatury nau­kowej. Podobnie cenne okazały się ciekawe repor­taże polskich dziennikarzy prze­bywających w krajach arabskich. Książki popularnonaukowe stały się zaś dla mnie podstawą informacji społeczno-politycznych, nieujmowanych w op­ra­co­­waniach historycznych.
  
  
  Podczas przygotowywania niniejszego opracowania korzystałam z bo­gatej li­te­ratury gospodarczej, powstałej głównie w latach 70., podczas światowego kry­zy­su naftowego. Z tego okresu pochodzą liczne materiały dotyczące kształ­to­wa­nia się cen ropy naftowej i dogłębna analiza sytuacji państw zachodnich po za­sto­sowaniu wobec nich embarga. Pozostałe in­formacje zostały uzupełnione ma­te­ria­łami i doświadczeniami, jakie zdo­byłam podczas siedmiomiesięcznego pobytu w Kuwejcie, który został prze­rwany w marcu 2003 roku przez wybuch wojny w są­siednim Iraku. Dzięki uprzejmości Uniwersytetu Kuwejckiego mogłam kon­ty­nuo­wać prace badawcze po półrocznej przerwie.
  
  
  W odniesieniu do nazw geograficznych państw (np. Irak, Kuwejt) i większych miast (np. Manama, Rijad) stosuję wersje spolszczone, ogólnie przyjęte. Rzadko spo­tykane arabskie nazwy geograficzne przedstawione zostały w transkrypcji ISO (np. D�). W przypadku nazw używanych w językach zachodnioeuropej­skich, rzadko występujących w języku polskim, stosuję obie wersje językowe (np. Burgan, Burq�). Wszystkie nazwiska arabskie przedstawione są w trans­kryp­cji ISO, natomiast pozostałe – perskie, tureckie, ormiańskie, angielskie – w wer­sji oryginalnej lub spolszczonej, w zależności od tego, jak są używane w li­te­raturze polskiej (np. George Bush, Pahlavi).
  
  
  We wskaźnikach statystycznych podane są ceny ropy naftowej tzw. Arabian Light, występującej w Arabii Saudyjskiej, odznaczającej się niską gęstością i ma­łą zawartością siarki. Jest to najlepsza gatunkowo ropa, gdyż wyróżnia się ni­ski­mi kosztami wydobycia i rafinacji (między innymi odsiarczania). Ceny ropy wy­dobywanej w innych państwach różnią się więc od tych występujących w sta­ty­stykach, podstawą wyliczeń jest jednak zawsze cena „Arabian Light”.
  
  

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie