Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  Konto usunięte 31.3.2010 (22:01)

  Polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego.
  
  Na forum polityki wewnętrznej król Kazimierz Wielki wprowadził wiele ważnych reform oraz zmian. To dzięki nim, to dzięki innowacjom o charakterze prawodawczym oraz gospodarczym, potomni nadali Kazimierzowi przydomek "wielki". Spróbujmy więc przybliżyć sobie przeprowadzone przez króla reformy wewnątrz kraju.
  Statuty piotrkowski oraz wiślicki.
  
  Do czasu wydania kazimierzowskich statutów, czyli statutu piotrkowskiego dla Wielkopolski oraz wiślickiego dla Małopolski, w Królestwie Polskim obowiązywało prawo zwyczajowe. Prawo zwyczajowe podkreślało znaczenie tradycji w życiu społecznym obywateli, kładło nacisk na jej przestrzeganie oraz kultywowanie. Niemniej jednak, znało ono także zasadę, zgodnie z którą "przepis niestosowany w praktyce, miał być uchylany".
  R E K L A M A czytaj dalej ↓
  
  Zmiana nastąpiła wraz z skodyfikowaniem polskiego prawodawstwa średniowiecznego w czasach panowania Kazimierza Wielkiego. I choć sporządzone wówczas kodeksy, nie były kompletne, to dały one początek prawu stanowionemu. Prawodawstwo kazimierzowskie wychodziło w pierwszej kolejności naprzeciw interesom szlacheckim. Dzięki stosownym zapisom prawa, szlachta mogła mieć niemal zupełną pewność, że ówcześni urzędnicy nie będą działali na jej niekorzyść. Nic więc dziwnego, że szlachta opowiadała się za przestrzeganiem prawa stanowionego, wyraźnie występując przeciwko prawu zwyczajowemu.
  
  Wydane statuty były różne. Różnice sprowadzały się nie tylko do ich nazwy, ale także do odrębności dzielnicowych, rysujących się pomiędzy Wielkopolską oraz Małopolską.
  
  Statut piotrkowski, przeznaczony dla Wielkopolski był między innymi wynikiem prac prowadzonych przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, prałatów, możnowładców oraz przez dzielnicową szlachtę. Zbiór opracowywano podczas wiecu ustawodawczego. Powstanie statutu piotrkowskiego datuje się na lata 1357-1362. W pięćdziesięciu artykułach zapisano nie tylko dotychczas przestrzegane na obszarze Wielkopolski normy prawa zwyczajowego, ale także zasady oraz projekty prawodawcze lansowane przez króla Kazimierza Wielkiego.
  
  Z kolei w skład statutu wiślickiego weszły małopolskie prawa zwyczajowe oraz tzw. "zwód ustaw późniejszych". Wszelkie akty prawne wydane przez króla Kazimierza lub przez jego następców, już po opracowaniu statutu wiślickiego, zostały zebrane w tzw. ekstrawaganty, a następnie zostały ze statutem połączone. Znawcy przedmiotu oceniają, że wiślicki zbiór praw został opracowany w sposób niezwykle staranny oraz merytoryczny. W kodeksie małopolskim znalazło się blisko sto artykułów, które regulowały przestrzeń życia ustrojowego oraz sądowego w dzielnicy. Szczególnie intensywnie pracowano nad artykułami poświęconymi prawu karnemu, gdyż prawo prywatne nadal znajdowało się w sferze prawa zwyczajowego. Na uwagę zasługuje także Wstęp, poprzedzający statut zasadniczy. Stanowił on swoiste uzasadnienie przeprowadzonej kodyfikacji. Na podstawie lektury artykułów wchodzących w skład zbioru małopolskiego, można odnieść wrażenie, że jego zasadniczym przeznaczeniem było upowszechnienie kodeksu w skali całego Królestwa.
  
  Jest rzeczą oczywistą, że przygotowując wspomniane kodyfikacje, Kazimierz Wielki nie wyczerpał żadnego z poruszanych zagadnień. Jest także rzeczą zrozumiałą, że nowe zbiory doprowadziły do wycofania z obiegu praw dotychczasowych, tworząc tym samym nową jakość w polskim prawodawstwie średniowiecznym. W praktyce, przepisy prawa piotrkowskiego oraz przepisy prawa wiślickiego połączono. Nie oznacza to jednak, że w miejsce dotychczasowych dwóch zbiorów dzielnicowych, wprowadzono jeden.
  
  Skodyfikowanie prawa przez Kazimierza Wielkiego było wydarzeniem doniosłym, świadczącym o woli nadania państwu jednolitego charakteru. Monarcha dążył do sytuacji w której w Królestwie Polskim "rządziłby jeden władca, obowiązywałoby jedno prawo, oraz w obiegu byłaby jedna moneta". Kazimierz Wielki dał temu wyraz w artykule 13 statutu wielkopolskiego.
  Polityka skarbowa oraz podatkowa.
  
  Kolejną istotną reformą przeprowadzoną w czasach kazimierzowskich, była reforma skarbowa. Fundamentem wprowadzonych zmian, było ustalenie jednolitego zarządu skarbowego celem zwiększenia dochodów państwowych. We władanie monarsze powracały te ziemie, które dotychczas znajdowały się w bezprawnym posiadaniu kościelnym, bądź rycerskim. Dodatkowo król odzyskiwał część ziem na drodze konfiskat, przeprowadzanych na podstawie orzeczonych wyroków sądowych. Już sam fakt powrotu wspomnianych obszarów w skład areałów monarszych, powodował wzrost przychodów w królewskim skarbie. Dochodowość ziem pogłębiano, przeprowadzając na nich lokacje miast oraz wsi, jak również modernizując oraz unowocześniając ośrodki już istniejące. Zyski otrzymane tą drogą rekompensowały (z nawiązką) starty poniesione w okresie poprzednim, tj. w okresie władania nimi przez nieprawowitych właścicieli.
  
  Szerokim echem w Królestwie odbiła się także reforma podatkowa, przeprowadzona przez króla. Nałożył on zobowiązania podatkowe na dobra kościelne, zmuszając w ten sposób kościół do uiszczania opłat na cele tzw. publiczne. Dziełem króla Kazimierza było także upowszechnienie oraz ujednolicenie dziesięciny, uiszczanej w pieniądzu.
  
  Oczywiście nie ulega najmniejszej wątpliwości, że decyzje podatkowe monarchy, niechętnie przyjęli duchowni. Wszczynane przez nich protesty oraz bunty na niewiele się zdały. Można nawet powiedzieć, że zamiast nakłonić króla do wycofania podatków kościelnych, akcje sprzeciwu organizowane przez kler, umacniały Kazimierza w przekonaniu o słuszności zadysponowanych przez niego w tej kwestii, decyzji. Można także stwierdzić, że król był nie tylko zwolennikiem opodatkowania osób duchownych, ale także przeciwnikiem uiszczania stosownych składek na rzecz stolicy papieskiej.
  
  Dziełem Kazimierza Wielkiego były także zmiany zaprowadzone w ówczesnym systemie menniczym. Warto pamiętać, że z inspiracji monarchy zaczęto w Królestwie wybijać tzw. grosze polskie. Były one polskimi odpowiednikami bitych na obszarze Czech, groszy czeskich.
  
  Jako ciekawostkę podaję ówczesny przelicznik monetarny. I tak, za jedną grzywnę płacono 48 groszy. 48 groszom odpowiadało 768 denarów, tym samym, jeden grosz był wart 16 denarów.
  
  Czasom kazimierzowskim towarzyszyło postępujące psucie monety. Stąd jednym z królewskich pomysłów było wprowadzenie obowiązku przyjmowania wszelkiego rodzaju należności jedynie w polskiej monecie, tj. w polskim groszu.
  Reforma wojskowości.
  
  W przekonaniu Kazimierza Wielkiego do służby wojskowej winni być pociągani wszyscy właściciele ziemscy oraz osoby korzystające z immunitetów. Służba wojskowa w przypadku wymienionych osób, winna zaś mieć charakter obowiązku powszechnego.
  
  Potwierdzenie powyższych słów znalazło swoje odzwierciedlenie tak w statucie małopolskim, jak i wielkopolskim. W zbiorze piotrkowskim, w artykule 39 czytamy, że służba wojskowa nie powinna być traktowana jedynie jako obowiązek osobisty rycerza, ale winna być uzależniona od posiadanych przez konkretnego rycerza (szlachcica) dóbr oraz ludzi. Z kolei w statucie wiślickim, w artykule 14, zamieszczono przepis, że osoba duchowna posiadająca ziemię po ojcu, czyli ojcowiznę, winna być pociągana do służby zbrojnej, w sposób analogiczny do tego, na fundamencie którego do wojska pociąga się rycerstwo (szlachtę). Co więcej, jeśli osoba duchowna nie mogła spełnić swego wojskowego obowiązku, winna się zrzec posiadanych ziem na rzecz osoby krewnej. Nie zastosowanie się do przepisu prawa małopolskiego, groziło konfiskatą posiadanego majątku. Na tym zbiór wiślicki nie poprzestawał. Tak bowiem w artykule 13, regulował on zobowiązania wojskowe osób pełniących godność sołtysią. W statucie czytamy zatem, że sołtys ma obowiązek udziału w wojnie, wraz ze swym panem. Z kolei w zbiorze wielkopolskim, w artykule 20, Kazimierz Wielki zobowiązywał się nie pociągać do służby wojskowej, wypełnianej poza krajem, tak przedstawicieli stanu szlacheckiego, jak i innych dostojników Królestwa. Obowiązkiem rycerza było więc stawanie do obrony kraju jedynie w jego granicach. W pozostałych przypadkach służba wojskowa miała mieć charakter odpłatny.
  Prawa chłopów w kazimierzowskim Królestwie Polskim.
  
  O chłopach traktował artykuł 45 statutu piotrkowskiego. Zgodnie z literą prawa, rycerze Królestwa mieli obowiązek pobierania od chłopów jedynie takiej ilości paszy, która jest niezbędna do przebycia drogi przez konia, oraz takiej ilości pożywienia, jaka jest niezbędna do odbycia tej samej drogi przez tegoż rycerza. Z czasem przepis ten obostrzono kolejnymi uwarunkowaniami. I tak, w czasie podróży, rycerstwo miało obowiązek zatrzymywania się na postój jedynie na polach, a nie jak dotychczas w klasztorach, miastach czy wsiach.
  
  Jeżeli dana, konkretna wieś była lokowana na prawie niemieckim, to własność ziemska miała w niej charakter użytkowy. Osadnicy wpłacając panu stosowną kwotę pieniężną, uzyskiwali od niego prawo (tzw. zakupne) do wspomnianego obszaru. Prawo to utrzymywali aż do czasu spłacenia ich przez właściciela (tj. pana) wsi. Mogło zdarzyć się i tak, że chłop (osadnik) pragnął przenieść prawo do ziemi na inną osobą. Mógł to uczynić jedynie za zgodą pana wsi, oraz na drodze uiszczenia na jego rzecz niewielkiej opłaty. Alternatywa przelania praw do ziemi na inną osobę, czyniła chłopa (kmiecia) osobą wolną. Nie ciążyło na nim swoiste przywiązanie do ziemi. Oczywiście owa wolność, miała rację bytu jedynie w sytuacji, w której chłop znajdował nabywcę chętnego przejąć jego ziemię, oraz gdy dysponował stosowną kwotą pieniężną, niezbędną do uiszczenia na rzecz pana wsi.
  
  Kmiecie otrzymywali także od pana wsi pastwisko (czyli wygon) oraz nieużytki w postaci lasu lub łąki.
  
  Na wsi lokowanej na prawie niemieckim obowiązywał także przymus tzw. niwowy. Polegał on na tym, iż każdy z chłopskich łanów był dzielony na trzy niwy, czyli na trzy pola. Pierwsze należało obsiać zbożem jarym, drugie ozimym, a trzecie pozostawić leżące odłogiem.
  
  Podczas lokacji na prawie niemieckim obowiązywał okres tzw. wolnizny, czyli zwolnienia nowo przybyłych osadników od uiszczanie na rzecz pana wsi, czynszu. Okres ten mógł wynosić od 2 do 24 lat.
  
  Ważnym urzędnikiem rezydującym na wsi był sołtys. Godność ta była zarezerwowana jedynie dla przedstawicieli stanu kmiecego. Początkowo obieralne, z czasem przekształciło się w urząd o charakterze dziedzicznym. W posiadaniu sołtysa znajdował się najczęściej co szósty łan ziemi. Miał on także prawo zakładania stawów, organizowania polowań oraz połowów ryb. Sołtys nie uiszczał czynszu na rzecz dziedzica. Co ciekawe sołtysowi przysługiwało prawo do pobierania 33% kar orzekanych przez sąd kosztem chłopów na rzecz dziedzica. Jeżeli dziedzic wyrażał swoją zgodę, sołtys mógł prowadzić karczmę, młyn lub jatkę mięsną. Sołtys miał także obowiązek zasiadania w sądowej ławie, zbierania czynszów od chłopów na rzecz dziedzica, oraz jak już wspomniano, uczestniczenia w wyprawach zbrojnych w granicach Królestwa.
  Rola i prawa mieszczan w państwie Kazimierza Wielkiego.
  
  Początkowo miasta, podobnie jak wsie, lokowano na prawie niemieckim. Z czasem, na skutek ustawodawstwa magdeburskiego oraz pod wpływem statutów wydawanych przez rady miejskie, zaszły w tym względzie istotne zmiany.
  
  W czasach panowania króla Kazimierza Wielkiego, miasta wyraźnie ze sobą rywalizowały. Wynikało to z faktu, iż każdemu z nich przywileje monarcha nadawał oddzielnie. Najbardziej powszechnym przywilejem miejskim był tzw. przymus drogowy. Polegał on na tym, że żaden z kupców nie mógł ominąć miasta nim naznaczonego. Pewnego rodzaju przywilejem było także zwolnienie miasta (całkowite lub częściowe) z pobierania ceł. Poprzez wykupienie od króla komór celnych, mieszczanie mogli następnie pobierać stosowne opłaty od przyjezdnych, obcych kupców, a zwalniać z nich swych mieszkańców. Innym popularnym w kazimierzowskich czasach przywilejem miejskim, było prawo składu. Kupiec był zobowiązany do zatrzymania się w mieście i wystawienia w nim swych towarów. Prawo składu posiadały w wieku XIII oraz XIV jedynie największe miasta, ośrodki takie jak Kraków, Szczecin czy Wrocław. Z czasem prawo składu podzielono na względne oraz na bezwzględne. To pierwsze oznaczało, że przez określony okres czasu kupiec miał obowiązek wystawiania towaru w mieście. Po jego upływie nie zbyty towar kupiec mógł zabrać i podróżować z nim dalej. Z kolei przymus bezwzględny, pozbawiał kupca możliwości zabrania w dalszą drogę niesprzedanego towaru. Na prawie składu bezwzględnego korzystało przede wszystkim miasto. Tak bowiem oto, mogło ono dowolnie dyktować przybywającym kupcom ceny, a co za tym idzie, na wypadek nie sprzedania towaru w określonym czasie, odkupić go po okazyjnej cenie.
  
  Doskonale działające prawo składu to takie, które opierało się na przymusie drogowym. Zaś doskonale działający przymus drogowy to taki, który opierał się na prawie składu. Każde z nich działało prężnie jedynie w kooperacji z drugim

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie