Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  mjkl 25.4.2010 (16:17)

  Daty:
  
  1364 r. – został założony uniwersytet jagielloński
  1596 r. – marzec - Zygmunt III Waza opuścił zamek na Wawelu i udał się wraz z żoną i dworem do Warszawy. Podróż odbyto, płynąc trzema statkami po Wiśle. Wydarzenie to przyjęto w wielu publikacjach za akt przeniesienia stolicy państwa z Krakowa do Warszawy, ale Kraków do końca istnienia Rzeczypospolitej był stolicą, a Warszawa miastem rezydencjonalnym.
  
  Pojęcia:
  
  uniwersytet – najstarszy rodzaj szkoły wyższej o charakterze nietechnicznym, której celem jest przygotowanie kadr pracowników naukowych oraz kształcenie wykwalifikowanych pracowników.
  rektor – godność osoby zarządzającej wraz z senatem szkołą wyższą. Najczęściej jest to jeden z profesorów takiej uczelni.
  żacy – inaczej studenci
  „złoty wiek” – Wiek XVI jest nazywany złotym wiekiem dziejów Polski. Kraj był wówczas rozległy i zasobny. W połowie wieku liczył 990 tys. km² powierzchni i ok. 11 milionów mieszkańców. Polska stała się wówczas największym (obok Rosji i Turcji) państwem Europy a także potęgą polityczną, militarną, ekonomiczną i kulturalną. Była głównym dostawcą drewna, zboża, bydła rzeźnego i wielu innych produktów rolnych do zachodniej Europy, gdzie istniało na nie duże zapotrzebowanie.
  arkady – szereg łuków opartych na słupach lub filarach. Arkada znana jest od czasów starożytnego Rzymu, stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.
  arras – nazwa tkanin dekoracyjnych, rodzaj tapiserii (gobelinu). Nazwa pochodzi od francuskiego miasta Arras, ośrodka produkcji tkanin.
  magnaci - możnowładca, arystokrata. W klasycznym znaczeniu członek jednego z rodów magnackich (magnaterii, a także w późniejszym okresie posiadaczy tytułów: książąt, hrabiów, baronów, margrabiów czyli markizów), dziedzic tytułów i majątku.
  gołota – uboga grupa społeczna legitymująca się szlacheckim rodowodem, lecz nieposiadająca ziemi.
  sejm – od końca XIV w. najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.
  stolica - główne miasto państwa, siedziba rządu lub innego organu władzy wykonawczej, siedziba przedstawiciela władzy wykonawczej w terenie, przeważnie główne miasto krainy historycznej.
  obiady czwartkowe – dyskutowano o nauce i sztuce
  pałac Łazienkowski –główny kompleks architektoniczny w Parku Łazienkowskim. Zbudowany wg projektu Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamsetzera.
  Został rozbudowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w latach 1772–1793 na bazie tzw. Łazienki Lubomirskiego, zaprojektowanej i zbudowanej w latach 1680–1690 przez Tylmana van Gameren dla marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Nowo powstały pałac był od 1775 letnią rezydencją króla. Tu w lecie odbywały się organizowane przez władcę obiady czwartkowe.
  Wilanów – dzielnica Warszawy. Pałac w Wilanowie to główny obiekt i centrum zabytkowego zespołu pałacowo-ogrodowego. Jest jednym z najcenniejszych zabytków polskiej kultury narodowej. Wilanów był ulubioną letnią siedzibą króla Jana III Sobieskiego.
  kolumna Zygmunta –pomnik króla Zygmunta III Wazy na placu Zamkowym w Warszawie, wzniesiony w latach 1643–1644 z fundacji Władysława IV Wazy według projektu Augustyna Locci i Constantino Tencalli.
  Zamek Królewski –rezydencja królewska o charakterze zabytkowym, mieszcząca się na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie o powierzchni 7040 m² z 71 salami wystawowymi.
  
  Postaci:
  
  Zygmunt Stary i Zygmunt August – Urodzony 1 I 1467 r., zmarł 1 IV 1548 r.; syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki; od 1506 r. król polski i wielki książę litewski; od 1512 r. żonaty z siostrą króla węgierskiego Barbarą Zapolyą, a od 1518 r. z włoską księżniczką Boną Sforzą, z którą miał m.in. syna Zygmunta, przyszłego króla Polski. W 1498 r. otrzymał księstwo głogowskie, a w 1501 r. księstwo opawskie; w 1504 r. został namiestnikiem Śląska i Łużyc, po koronacji musiał się jednak zrzec praw do księstw śląskich. Zmuszony do prowadzenia wojen obronnych z Moskwą, starał się przeciwdziałać groźnemu dla Polski sojuszowi moskiewsko-habsburskiemu idąc na ustępstwa wobec Habsburgów. Efektem tego było w 1515 r. zawarcie z nimi układu podczas zjazdu wiedeńskiego, otwierającego im drogę na sukcesje tronu czeskiego i węgierskiego poprzez małżeństwa dynastyczne. Wobec odmowy złożenia hołdu przez Wielkiego Mistrza Zakonu, Albrechta Hohenzollerna, Zygmunt podjął działania wojenne, zakończone zawarciem w 1521 r. czteroletniego rozejmu. W 1525 r. Albrecht Hohenzollern, już jako dziedziczny książę świeckiego państwa pruskiego, złożył w Krakowie hołd lenny. Rok później Zygmunt wcielił do Polski Mazowsze, wykorzystując śmierć dwóch ostatnich Piastów mazowieckich - Stanisława i Janusza III. Był on wrogo nastawiony do Reformacji, popierał natomiast rozwój sztuki renesansowej w Polsce. To z jego inicjatywy przebudowano zamek na Wawelu i wzniesiono Kaplicę Zygmuntowską. Wzrastająca rola średniej szlachty podczas panowania tego monarchy znalazła wyraz w rokoszu pospolitego ruszenia pod Lwowem (1537 r. - tzw. wojna kokosza), w wyniku którego musiał on wraz z senatem ustąpić przed żądaniami zbuntowanych. Grobowiec Zygmunta Starego znajduje się w katedrze na Wawelu.
  
  Zygmunt August (1520 - 1572)
  
  Urodzony 1 VII 1520 r. w Krakowie, zmarł 7 VII 1572 r. w Knyszynie; synZygmunta Starego i włoskiej księżniczki Bony Sforzy; w 1543 r. ożeniony z córką Ferdynanda I Habsburga, Elżbietą, po jej śmierci zawarł w 1547 r. potajemne małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną, po której śmierci ożenił się w 1553 r. z siostrą swojej pierwszej żony, Katarzyną Austriacką; od 1522 r. wielki książę litewski, od 1529 r. król polski, koronowany w 1530 r., objął rządy na Litwie w 1544 r., a w Koronie w 1548 r. Początek jego rządów był wypełniony walką o uznanie związku z Barbarą Radziwiłłówną, któremu sprzeciwiała się jego matka Bona, a wraz z nią szlachta i magnateria koronna. Pod wpływem Radziwiłłów właśnie król zawarł w 1549 r. przymierze z Habsburgami, które przewidywało udzielanie sobie wzajemnej pomocy w razie buntu poddanych. Oparcie dla jego rządów stanowiła w pierwszych latach grupa magnatów z hetmanem Janem Tarnowskim i kanclerzem Samuelem Maciejowskim na czele. Pragnąc uniknąć starcia z opozycją szlachecką, Zygmunt August nie zwoływał przez cztery lata sejmu w okresie 1559-1562. Zabiegi dyplomacji polskiej doprowadziły w 1561 r. do poddania Inflant Polsce i Wielkiemu Księstwu Litewskiemu, co spowodowało wybuch wojny z Moskwą. W tej sytuacji król przeszedł na sejmie piotrkowskim w 1562/63 r. na stronę szlachty opowiadającej się za reformami (m.in. egzekucją dóbr królewskich). W 1569 r. uchwalono unię lubelską, dającą początek Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wojna o Inflanty zakończyła się zaś w 1570 r. trzyletnim zawieszeniem broni. Zygmunt August, sam starannie wykształcony, przejawiał zainteresowanie literaturą, sztuką i nauką i zapraszał na swój dwór wybitnych twórców (np. Jana Kochanowskiego czy Łukasza Górnickiego). Zainicjował prace przy przebudowie zamku dolnego i katedry w Wilnie, a także Zamku Królewskiego w Warszawie. Był miłośnikiem tkactwa artystycznego (arrasy wawelskie), złotnictwa i haftów. Pochowany został w katedrze na Wawelu.
  Zygmunt III Waza –Urodził się 20 VI 1566 r., zmarł 25 IV 1632 r. Przyszły król Polski przyszedł na świat w chwili, gdy jego rodzice - Jan, książę szwedzki i Katarzyna Jagiellonka, córka Zygmunta I Starego - byli uwięzieni przez obłąkanego króla Szwecji, Eryka XIV, brata Jana. Los książęcej rodziny uległ zmianie w 1668 r., gdy możnowładcy szwedzcy obalili Eryka, a tron po nim objął ojciec Zygmunta, jako Jan III. Pomimo że od 1527 r. Szwecja była krajem, gdzie luteranizm był religią państwową, Zygmunt został wychowany w wierze katolickiej. Pozwoliło mu to ubiegać się o tron polski po śmierci Stefana Batorego. Za jego kandydaturą przemawiała możliwość zawarcia sojuszu Rzeczypospolitej i Szwecji przeciw Moskwie, a w perspektywie (po śmierci Jana III) połączenie obu krajów unią personalną. Nie bez znaczenia było też bliskie spokrewnienie Zygmunta Wazy z Jagiellonami oraz szansa na zajęcie części Inflant, znajdującej się pod zwierzchnictwem Szwecji - Estonii. W sierpniu 1587 r. na sejmie elekcyjnym doszło do rozszczepienia się elekcji. Nowymi królami okrzyknięto zarówno Zygmunta, jak i jego przeciwnika arcyksięcia austriackiego Maksymiliana Habsburga. Doszło do zawiązania konfederacji wiślickiej (za kandydaturą Zygmunta), mogielnickiej ("maksymilianistów") oraz rzeszowskiej (szlachty chcącej zachować neutralność w tym sporze). Gdy Zygmunt przez Gdańsk podążał do Krakowa na koronację, Maksymilian ze swymi wojskami wkroczył do Rzeczypospolitej wspierany przez swoich zwolenników. Janowi Zamoyskiemu, hetmanowi wielkiemu koronnemu, który był wierny księciu szwedzkiemu, udało się obronić Kraków przed wojskiem arcyksięcia, tak że 27 XII 1587 r. Zygmunt mógł zostać tam koronowany na króla polskiego. 24 I 1588 r. doszło do bratobójczej bitwy pod Byczyną. Jan Zamoyski rozbił tam wojska Austriaków i maksymilianistów. Zginęło trzy tysiące zwolenników kandydatury Maksymiliana, a on sam trafił do niewoli. Do uregulowania stosunków polsko-habsburskich doszło na mocy układu bytomsko-będzińskiego (9 III 1589 r.) i rokowań w Rewalu (IX 1589 r.). W myśl powziętych tam ustaleń Habsburgowie zobowiązali się nie wiązać sojuszami z Moskwą i nie wspierać ewentualnych rebeliantów przeciwnych rządom nowego króla. W zamian Zygmunt obiecał poślubić jedną z księżniczek habsburskich (uczynił to 31 V 1592 r., żeniąc się z Anną, córką arcyksięcia Karola Styryjskiego) oraz zwolnić Maksymiliana z niewoli. Zygmunt III dążył też do uspokojenia sytuacji w kraju. Służyć temu miało zwołanie sejmu pacyfikacyjnego (6 III - 23 IV 1589 r.). Jednakże do szlachty dotarły informacje, że Zygmunt rozważał podczas rokowań w Rewalu propozycję habsburską, aby zrzekł się tronu polskiego na rzecz któregoś z Habsburgów. Wiadomości te wywołały w Polsce falę oburzenia, wzmocnioną dodatkowo o oskarżenia Zygmunta o bezczynność w czasie tumultów religijnych w latach 1590-1591. W czasie tych rozruchów dochodziło do niszczenia zborów protestanckich przez rozfanatyzowany tłum. Na sejmie 1592 r., zwanym inkwizycyjnym, oskarżono króla o sprzeniewierzenie się paktom konwentom. Władcy jednak udało się odeprzeć te zarzuty. Na wieść o śmierci Jana III Zygmunt udał się do Szwecji, by objąć tamtejszy, dziedziczny tron (VI 1593 r.). Jego koronacja złączyła Rzeczypospolitą i Szwecję unią personalną. Unia ta realnie przetrwała jedynie kilka lat. Zygmunt rezydował przede wszystkim w Polsce. Umożliwiło to jego stryjowi, Karolowi Sudermańskiemu, na rozpoczęcie w 1598 r. rewolty przeciwko legalnemu władcy. Wojska królewskie w decydującej bitwie pod Linkoeping (25 IX 1598 r.) zostały doszczętnie rozbite, a Zygmunt musiał ratować się ucieczką do Polski. W VII 1599 r. Rigstag (szwedzki parlament) detronizował go. Zygmunt nie przyjął tego faktu do wiadomości, dalej tytułując się królem szwedzkim. Chcąc wciągnąć dotychczas niezaangażowanych w spór o koronę Polaków, Zygmunt na sejmie 1600 r. przekazał Polsce Estonię. Spowodowało to uwikłanie Rzeczypospolitej w ciągnący się sześć dziesięcioleci konflikt ze Szwecją. W 1596 r. doprowadził do zawarcia unii kościelnej pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnymi zamieszkującymi Rzeczypospolitą. Za przyjęcie dogmatów katolickich i prymatu papieża unitom zagwarantowano zachowanie własnej liturgii, kalendarza oraz potwierdzenie majątkowego stanu posiadania instytucji kościelnych. Wśród prawosławnych nastąpił rozłam. Część z nich, na czele z Konstantym Ostrogskim, odmówiła przystąpienia do unii (tzw. dysunici). Zygmunt III Waza zaangażował się w działalność kontrreformacyjną. Na dwa lata (1606-1608) rokosz sandomierski zdominował sprawy wewnętrzne w Rzeczypospolitej. Króla oskarżono ponownie o chęć wprowadzenia w Rzeczypospolitej absolutum dominium. Doszło do zawarcia porozumienia z częścią rokoszan (ugoda pod Janowcem), natomiast radykałowie dążący do obalenia króla zostali pokonani w bitwie pod Guzowem (6 VII 1607 r.). W 1611 r. sejm uchwalił przeniesienia lenna Prus Książęcych w wypadku wygaśnięcia pruskiej linii Hohenzollernów na linię brandenburską. Zygmunt nie zaangażował się w Dymitriady, widząc w nich jedynie groźbę rozpętania nowej wojny z Moskwą. Gdy jednak okazało się, że korzystając ze słabości Rosji można próbować rewindykować część utraconych ziem, sam ruszył na czele armii oblegać Smoleńsk. Propozycję bojarów moskiewskich, by na tronie carskim osadzić jego syna Władysława, odrzucił, ponieważ nie mógł zaakceptować warunku przejścia Władysława na prawosławie. Ze zmiennym szczęściem prowadził także wojny ze Szwecją i Turcją. Za jego panowania nasiliły się również powstania kozackie. Z dwu małżeństw (po śmierci Anny poślubił jej siostrę Katarzynę w 1605 r.) Zygmunt miał czterech synów, z których dwu (Władysław i Jan Kazimierz, zasiadło na tronie polskim. Król został pochowany w katedrze na Wawelu.
  Stanisław August Poniatowski – Urodził się 17 I 1732 r. w Wołczynie, jako szóste dziecko Stanisława Poniatowskiego i Konstancji Czartoryskiej. Jego ojciec, chociaż wywodził się ze średniej szlachty, szybko wyrósł na jednego z liderów dominującego w czasach panowania Augusta III stronnictwa Familii Czartoryskich. Zwieńczeniem tej pozycji było zdobycie w 1752 r. najwyższego świeckiego urzędu w państwie - kasztelanii krakowskiej. Pozycja ojca umożliwiła przyszłemu królowi odebranie starannego wykształcenia, tak pomocnego mu później w rządach. Dzięki poparciu Familii oraz carycy Katarzyny (z którą kilkanaście lat wcześniej łączyły go bliskie stosunki) Stanisław Poniatowski we wrześniu 1764 r. został wybrany królem Polski. Jego koronacja odbyła się nie w Krakowie, jak prawie wszystkich poprzednich władców od Władysława Łokietka poczynając, lecz w Warszawie (25 XI 1764 r.). Wcześniejsze kontakty z Katarzyną, a także jej rola w elekcji Stanisława wywoływały u szlachty ogromną nieufność do nowego władcy. Traktowany był on jako zwolennik Rosji i przeciwnik swoich poddanych. Te opinie są tragiczną kartą panowania Poniatowskiego. Jak były one krzywdzące i niesprawiedliwe dowodzi wypowiedź ambasadora rosyjskiego w Polsce Mikołaja Repnina: "liczne przykłady nas utwierdziły, że ten władca stał zawsze w poprzek naszym interesom, że żadne zorganizowane przeciw nam przedsięwzięcie nie obyło się bez króla". Opozycja - zarówno ta patriotyczna, jak i konserwatywna - długi czas blokowała reformy proponowane przez władcę, widząc w nich chęć wzmocnienia swej pozycji przez "Moskwicina". Podczas konfederacji barskiej 22 X 1770 r. konfederaci ogłosili detronizację króla. Nie miało to większego znaczenia praktycznego, lecz było wyrazem niechęci szlachty do Poniatowskiego. Mimo takiego stosunku do niego poddanych król nie zaprzestał działań zmierzających do poprawy kraju. "Król jest utalentowany i wykształcony, ale przede wszystkim pochłania go chęć reform. Gdyby mógł, zreformowałby cały naród, aby go podnieść na poziom innych narodów o większej kulturze" - napisał nie bez powodu jeden z zagranicznych obserwatorów. Właśnie w dziedzinie kultury osiągnięcia Poniatowskiego są najdonioślejsze. Mecenat królewski nad licznymi artystami, pisarzami i naukowcami, założenie Komisji Edukacji Narodowej, sfinansowanie licznych budowli - to tylko niektóre z działań władcy. Przez całe panowanie myślał on także o reformie ustroju państwa. Konstytucja 3 maja wydana w 1791 r. jest jedynie zwieńczeniem długoletnich prób reformy kraju, które przedsiębrał Poniatowski. Niestety, nieufność poddanych a przede wszystkim potęgę ościennych państw trudno było pokonać. Słaba Polska nie miała wystarczającej siły, aby oprzeć się zaborcom. 25 XI 1795 r. Stanisław August Poniatowski zmuszony został do rezygnacji z korony. Działania ostatniego polskiego króla trafnie oddają jego własne słowa, napisane w akcie abdykacji: "nie szukając w ciągu królowania naszego inszego korzyści lub zamiarów, jak stać się użytecznym Ojczyźnie naszej". Stanisław August Poniatowski zmarł na wygnaniu 12 II 1798 r. w Petersburgu. Jego zwłoki pochowane są obecnie w katedrze św. Jana w Warszawie.
  Canaletto – wenecki malarz okresu baroku.
  Był synem malarza Bernardo Canal i stąd też wziął się jego przydomek Canaletto. Znany był zwłaszcza z malowania miejskich widoków Wenecji, w której tworzył przez większość życia. Zawarł w nich wysoki realizm i ciepłą, słoneczną atmosferę. Dla realistycznego i dokładnego oddania detali architektury korzystał też z techniki camera obscura.
  W 1746 przeprowadził się na 10 lat do Londynu, malując angielskie krajobrazy, zwłaszcza miejskie widoki Londynu. Ostatnie lata życia spędził w Wenecji, jego malarstwo nabrało wówczas ciemniejszych barw.

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie