Treść zadania

Najlepsze rozwiązanie

• 

  0 0

  KiKaaa 17.10.2010 (17:27)

  Historia Szczepanowa.
  
  Mokrzyska, podobnie jak i okoliczne miejscowości, nie są zbyt często odnotowywane przez tzw. „źródła historyczne”. Mokrzyska położona na uboczu głównych traktów handlowych, pozbawiona bogactw naturalnych, ani nie będąca siedzibą możnego rodu, w żaden sposób nie przyciągała uwagi średniowiecznych autorów.
  Gdyby nie Szczepanów, a właściwie jego patron: biskup Stanisław, to aż do czasów Kazimierza Wielkiego, niczego nie moglibyśmy wyczytać ze starych ksiąg. Autorzy życiorysów św.Stanisława (Gall Anonim, Wincenty z Kielc, Jan Długosz) lokują dzieje Szczepanowa na wiek X. Wszak przed urodzinami świętego (co miało miejsce w roku 1030) w Szczepanowie mieszkali już jego rodzice: Wielisław i Bogna.
  
  Nie jest błędem łączenie dziejów Szczepanowa z okolicznymi wsiami: Mokrzyską, Buczem czy Przyborowiem. Przeciwnie - położenie i ukształtowanie terenu wskazują, że powstał tu klucz kilku miejscowości, gospodarczo powiązanych ze sobą z centrum administracyjnym w Szczepanowie. Szczepanów był siedzibą rycerskiego rodu Turznitów, którego korzeni należy upatrywać w Prusach (z Turzynitów pochodzili rodzice św. Stanisława).
  
  Według podania, rodzice przyszłego świętego byli właścicielami Szczepanowa i to oni zbudowali w Szczepanowie pierwszy kościół[1]. Po otrzymaniu godności biskupiej św.Stanisław pozbył się spadku po rodzicach, można domniemywać, że Szczepanów został odkupiony przez krewnych biskupa z rodu Turznitów. W dwieście lat po śmierci biskupa Stanisława doszło do jego kanonizacji: w Asyżu i rok później, w Krakowie. Z tej okazji odbudowano w Szczepanowie stary, drewniany kościół, pochodzący jeszcze z fundacji rodziców Świętego. Sąsiednia Mokrzyska była tymczasem wsią królewską, aż do czasów Kazimierza Wielkiego. Wówczas to doszło do zawarcia umowy zamiany pomiędzy królewskim skarbnikiem a Turznitami: w zamian za oddaną skarbowi wieś Czasławice nad Rabą, otrzymali Turznici Mokrzyskę. Najwyraźniej dążyli oni do scalenia ziem wokół gniazda rodu w Szczepanowie.
  
  Jednak plany Turznitów zostały pokrzyżowane przez rosnącą w siłę rodzinę Leliwitów - Melsztyńskich. Melsztyńscy zaczęli kawałek po kawałku odkupywać klucz szczepanowski od Turznitów i około roku 1450 przejęli już wszystkie ich posiadłości.
  
  Około roku 1470 urząd proboszcza szczepanowskiego objął Jan Długosz. Długosz zbudował w Szczepanowie nowy kościół, murowany, który przetrwał do dziś. Ostatnim właścicielem Szczepanowa z Melsztyńskich był Jan. Jan Melsztyński był człowiekiem niezwykle pobożnym, żarliwie pragnącym odbyć pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Modlił się, aby dane mu było zrealizować to pragnienie – za poradą księdza zbudował nawet kapliczkę w miejscu urodzin św.Stanisława w Szczepanowie. Rada okazała się skuteczna, bo już rok później, w 1512 roku, teść Jana Melsztyńskiego zgodził się pożyczyć mu ogromną sumę pieniędzy potrzebną na podróż do Jerozolimy pod zastaw klucza szczepanowskiego. Melsztyński odbył szczęśliwie podróż do Grobu Pańskiego i powrócił do Pomianowej ale nigdy nie wykupił zastawu od swego teścia. Tak oto Szczepanów przeszedł w ręcę Czernych, mieszczan krakowskich, których fortuny dorobili się na handlu bocheńską solą.
  
  Pod koniec XVI wieku w Szczepanowie powstała szkoła parafialna, która uczyła podstaw czytania i pisania niektóre z dzieci. W 1612 roku klucz szczepanowski kupują Lubomirscy, za ich czasów, Szczepanów przeżywał lata świetności. Stanisław Lubomirski wystarał się o prawa miejskie dla Szczepanowa, sprowadził włoskich architektów, wytyczył rynek, odnowił kościół parafialny i zbudował nowy kościół w miejscu kościółka postawionego 200 lat wcześniej przez Jana Melsztyńskiego. Stanisław Lubomirski zmarł jednak wkrótce, zanim większość jego pomysłów związanych ze Szczepanowem ujrzała światło dzienne.
  
  W czasie potopu szwedzkiego Szczepanów został złupiony a miejscowa karczma spalona. Lubomirscy już nigdy nie przywrócili mu dawnej świetności, a wkrótce oddali go Potockim jako wiano Marii Lubomirskiej. W 1772 Szczepanów w wyniku I rozbioru Polski dostaje się pod zabór austriacki. W 1827 Szczepanów liczy prawie 500 mieszkańców, ta liczba nie zmieni się przez najbliższe pół wieku. Dopiero wydany w 1890 roku Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego odnotowuje wzrost ludności o blisko 50 osób. W latach 1913-1914 powstał nowy, duży kościół parafialny w Szczepanowie.
  
  Historia najdawniejsza wsi: Mokrzyska i Bucze
  
  Mokrzyska – zwana dawniej także Mokrzeszka lub Mokrzeska swą nazwę wywodzi od rozległych mokradeł, które w przeszłości ją otaczały a torfowiska i obszary podmokłe występują tu do dziś i są częścią Bratucickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu[2].
  
  Okolice Mokrzyski na mapie sztabowej armii Austro-Węgier z 1910 roku.
  
  Mokrzyska, podobnie jak i okoliczne miejscowości powstała w miejscu wydartym odwiecznej puszczy, która ciągnęła się wówczas od Krakowa po obu stronach Wisły aż po Sandomierz (nędzne jej resztki zwą się dzisiaj: Puszczą Niepołomicką).
  Była to kolonizacja wczesno-średniowieczna, datowana na wiek X, gdy dopiero kształtowała się władza Piastów Wielkopolskich. Piaści podbijali kraj Wiślan, dla utrwalenia swej władzy zakładając na podbitych terenach obozy warowne.
  
  Jeden z takich obozów prawdopodobnie mieścił się w nieodległym Wojniczu, a z czasem przekształcił się w pierwszy na tych terenach gród z administracją państwową i kościelną[3]. Notowany w dokumentach już na początku X wieku Szczepanów, będzie przynależał do dekanatu wojnickiego właśnie.
  Nowe ziemie pozyskiwano poprzez wypalanie i karczowanie lasu. Zajmowali się tym sprowadzani przez księcia (urzędnika królewskiego) koloniści zwani „hospites” (czyli: goście). Wiele okolicznych wsi w swej nazwie zachowało dowód swego „leśnego” pochodzenia: Przyborów (bo: przy borze, zwany dawniej:Przyborowie), Bucze (od buczyny, czyli lasu bukowego),Dąbrówka, Buczków, Dębina, Borek, Jodłówka. Istnieje wreszcie przypuszczenie, że także nazwę: „Szczepanów” wywodzić należy od „szczepy” czyli żywicznego drzewa sosnowego[4].
  
  Powstała więc Mokrzeszka na miejscu leśnych bagien i mokradeł, początkowo jako wieś królewska. Pierwsze zapisy o wsi pochodzą z 1364 roku. Wówczas to król Kazimierz Wielki sprzedał ją rodzinie Czesława Turzynity. Mokrzyska otrzymała wtedy prawa miejskie a jej właściciele podpisywali się od tej pory: „z Mokrzesk”.
  
  Początek XIV wieku to okres kłopotów finansowych Turzynitów, którzy stopniowo zaczynają sprzedawać swoje udziały głównie w ręce Melsztyńskich. I tak, Świętochna, żona Andrzeja z Mietniowa sprzedaje w 1400 r. swą część w Mokrzeskach i Szczepanowie za 150 grzywien Elżbiecie, żonie Spytka z Melsztyna, wojewody krakowskiego, wraz z prawem patronatu nad kościołem szczepanowskim. W 1407 r. Jan i Spytek Melsztyńscy (potomkowie Elżbiety i Spytka) kupują za 100 grzywien grunty w Mokrzeskach od Wrochny, wdowy po Mieszku z Mokrzesk. Nabywają też działy od Janusza Małdrzyka, jego żony Elżbiety i Wojciecha ze Szczepanowa. Wreszcie w roku sławetnej bitwy grunwaldzkiej, za 100 grzywien kupują od Pełki Turzynity z Mokrzesk ostatnie jego udziały w Mokrzeskach i Szczepanowie.
  W połowie XV wieku obie te wsie w całości były już w posiadaniu Spytka i Jana Melsztyńskich.
  
  
  
  Zdjęcie lotnicze Zagród z połowy lat dziewięćdziesiątych; z www.geoportal.gov.pl.
  
  
  Po wstąpieniu Jana do klasztoru, Spytek stał się jedynym właścicielem rozległych majątków w sześciu powiatach: sądeckim, bieleckim, proszowskim. W tym ostatnim do Melsztyńskiego należały: obok miasta Brzeżka (dziś Brzesko) przyległe doń wsie: Brzezowiec, Szczepanów, Mokrzyska, Jasień, Pomianowa, Poręba, Okocim, Bratucice i Dębowdział[5].
  O tym właśnie okresie pisze Jan Długosz[6]: “ Mokrzeszka – wioska należąca do parafii Szczepanów, której właścicielem był Spytek Melsztyński herbu Lelywa (Leliwa). W tej wiosce są łany kmiece i jedna karczma; wioska mająca pola, lasy, z których za użytkowanie brał dziesięciny biskup krakowski”.
  
  Niektóre wsie Melsztyńskiego graniczyły z królewszczyznami. Do takich wsi należały: Mokrzyska, które od królewskiej wsi Jadowniki dzieliła rzeczka Jasionka. Na podstawie umowy z 1472 r. stawy po obu brzegach Jasionki podzielone zostały w ten sposób, że jeden należeć miał do króla, a drugi do Melsztyńskiego. W 1487 r. Spytek darował kościołowi parafialnemu w Brzeżku (Brzesku) pod wezwaniem Św. Jakuba (kościół ten zbudowano w 1447 r.) staw Zabierzowski, młyn mokrzyski na rzece Łętowinie, karczmę w Jasieniu, a także pole i łąki między stawem zwanym Grądy i stawem Nowym.
  
  W 1503 r., na rok przed śmiercią, Spytek oddał zamek Melsztyn z przyległymi wsiami, miasto Brzeżek i wsie: Pomianowa, Jasień, Okocim, Poręba, Mokrzyska, Brzezowiec i Szczepanów pierworodnemu synowi Janowi, zastrzegając sobie tylko dożywocie na tych posiadłościach. Jan ożenił się z Agnieszką z Witowic Czernówną, córką Pawła Szworca czyli Czernego, mieszczanina krakowskiego, który dorobiwszy się znacznego majątku na wielickim żupnictwie, został szlachcicem, a następnie wojskim krakowskim, starostą nowokorczyńskim i brzesko-kujawskim.
  
  Ponieważ Jan Melsztyński chciał odbyć pielgrzymkę do Ziemi Świętej i potrzebował na to pieniędzy, zaczął wyprzedawać ojcowiznę. W maju 1510 r. zawarł umowę z teściem, Pawłem Czernym, na mocy której, oddawał mu miasto Brzeżek z wsiami: Jasieniem, Okocimiem, Pomianową, Mokrzyskami z Rudą, Szczepanowem, Bratucicami, Brzezowcem i Dębowdziałem w zamian za wieś Adamowice w powiecie księskim i 4000 zł. węgierskich.
  
  Krzyż w Zagrodach – pamiątka po najeździe tatarskim ?
  W 1512 r. Jan wyruszył do Ziemi Świętej, gdzie uzyskał tytuł rycerza Grobu Chrystusowego. Po powrocie do kraju zmarł w 1517 r. w pobliskiej Pomianowej.
  Pozostałości olbrzymiej niegdyś fortuny Melsztyńskich, zdołała wdowa po nim, Agnieszka, utrzymać w swych rękach. W 1581 r. miasto Brzeżek, a z nim wsie: Jasień, Okocim, Pomianowa, Mokrzyska, Szczepanów i Brzezowiec, należały już do Czernych, spadkobierców Agnieszki.
  
  Wg. księgi poborów województwa krakowskiego z tego roku, Mokrzeska miała 7 łanów kmiecych, 9-ciu zagrodników z rolą, 1 rzemieślnika i 4 chałupników; Przyborowie 3 łany kmiece, 6 zagrodników z rolą i 4-ch bez roli, 2 komorników z bydłem i 2 bez bydła, Łęnki 5 łanów kmiecych, 2 zagrodników bez roli, 1 komornik z bydłem i 5 bez bydła, 4 rzemieślników; Sczepanów: 1,5 łana kmiecego, 7 zagrodników z rolą. Posiadłości te pozostają w rękach Czernych do XVII w.
  
  W roku 1596, z okazji wizytacji biskupiej w Szczepanowie, księga parafialna po raz pierwszy odnotowuje także nazwę: „Bucze”, choć sama osada istniała prawdopodobnie już od dawna. Wśród zapisów w najstarszej księdze metrykalnej ze Szczepanowa, z początku XVII wieku odnajdujemy także Bucze.
  
  W roku 1615 wraz ze Szczepanowem, Mokrzyska przechodzi jako część klucza wiśnickiego w ręce rodziny Lubomirskich, najpotężniejszego wówczas rodu magnackiego w Małopolsce. Nieco później zapewne niż samo Bucze powstał przysiółek „Zagrody”. Zagrody to często spotykana w Polsce nazwa części wsi – wywodzi się od osiadłych tu dawno temu zagrodników (łac. hortulani) czyli gospodarzy z kawałkiem pola i chałupą. Osada zagrodników była zwykle biedniejszą częścią wsi, bardziej liche tu były pola lub dawne pastwiska.
  
  Wiek XVII rozpoczął się od wojny z Turcją, tatarskie podjazdy zapuszczały się w głąb Rzeczpospolitej siejąc śmierć i zniszczenie. Pamiątką po takim właśnie, krwawym najeździe tatarskim ma być krzyż stojący do dziś w Zagrodach, przy ścieżce do kościoła, a obok drogi „od figury”, w miejscu, gdzie zakręca ona przy starym domu Borowców[7]. Kolejny najazd – szwedzki z lat: 1655-1660 (zwany popularnie: „potopem”), przyczynił się do ogromnego upadku całej Małopolski. Zniszczone zostały: Brzesko, Radłów i Wojnicz. Szwedzi złupili także wszystkie okoliczne wsie, spalili młyny i gospody, zrabowali kościoły[8]. W czasie wojny zarówno Szwedzi (oraz ich niemieccy i węgierscy sprzymierzeńcy) jak i Polacy, żyli kosztem miejscowej ludności. Szwedzi nałożyli na cały okupowany kraj dotkliwy system kontrybucji i rekwizycji żywności, w wymiarze znacznie większym niż płacony dotąd do skarbca polskiego króla.
  
  Według Bogusława Góry w pobliskiej wsi: Rudy Rysie, istniał obóz szwedzki, mógł on służyć jako baza tych łupieżczych wypraw.
  
  
  
  Muszkieterzy szwedzcy z czasów potopu.
  
  W sensie ekonomicznym wielkość strat, jakie Polska poniosła w wojnie ze Szwedami może być porównana tylko do skutków II wojny światowej. Choć w połowie XVII wieku Polska nie odbiegała poziomem rozwoju od krajów europejskich, to potop zapoczątkował trwały – jak się miało okazać - upadek gospodarczy i zapóźnienie Rzeczpospolitej. Bodaj w największym stopniu zubożenie dotknęło rodziny chłopskie, zdziesiątkowane przez wojnę, ograbione z zapasów i inwentarza, zmuszone teraz przez właścicieli gruntów, chcących jak najszybciej powetować sobie wojenne straty, do większego jeszcze wysiłku. Położenie chłopów pogorszyło się gwałtownie właśnie pod koniec XVII wieku.
  W roku 1710 z powodu braku męskiego dziedzica klucza wiśniowieckiego z rodu Lubomirskich, właścicielem dóbr, staje się marszałek wielki litewski, Paweł Sanguszko. Jednak już w roku 1752 marszałek wielki koronny Stanisław Lubomirski odkupuje dobra od Sanguszki.
  
  W 1772 roku w wyniku rozbioru Polski Mokrzyska znalazła się w zaborze austriackim, a po reformie administracyjnej, od 1782 roku, wieś należała do cyrkułu bocheńskiego. Brak męskiego dziedzica z małżeństwa Stanisława Lubomirskiego i Izabeli (Elżbiety) Czartoryskiej, wojewodzianki ruskiej, spowodował, że w 1816 roku majątek Lubomirskich przeszedł w posiadanie ich córki, Aleksandry. Aleksandra Lubomirska wniosła swoje dobra w posagu mężowi, hrabiemu Stanisławowi Kostce Potockiemu. Potoccy władali Mokrzyską przez kilkadziesiąt lat[9]. W wyniku kolejnej reformy administracyjnej, przeprowadzonej w zaborze austriackim w 1867 r., zniesiono cyrkuły, a Mokrzyska znalazła się w nowoutworzonym powiecie brzeskim.
  
  Około 1872 r. Mokrzyska z całym kluczem wiśnickim przechodzi jako wiano, w posiadanie ordynata Tomasza hrabiego Zamoyskiego, który żeni się z Marianną (Marią) Potocką.
  
  Wydany pod koniec XIX wieku wielki Słownik geograficzny Królestwa Polskiego tak oto opisuje Mokrzyskę z roku 1885: „Mokrzyska z Buczem, wieś, dawniej miasteczko (tak je zwie Dykc. Echarda), po wiat brzeski, parafia rzym.-katol. Szcze panów. Odl. o 4'5 kil. od stacyi kolei żel.w Słotwinie, leży w podmokłej równinie 244m. npm., nad potok. Łętownią, dopływem Uszwicy. Tę ludną osadę otacza od zach. las Krzeczowski, od płn.-zach. las Bartusicki, od płn. las Lachmaniec, a od wsch. las Okachoł. Te lasy są częściami puszczy niepołomskiej, składają się przeważnie z buków. Na płn. od M. leży pod lasem przys. Bucze. Z całej ludności 2347 rzym.-kat. przebywa 2143 w M., 186 w Buczu, a 18 na obszarze więk. pos . [posiadłości większej – czyli grunty należące do właściciela wsi- wyj. autora] Pos. więk. jest częścią klucza wiśnickiego Maryi hr. ordynatowej Zamoyskiej i wynosi 317 mr. roli, 205 mr. łąk i ogr., 41 pastw, i 7 mr. lasu; pos. mniej. 1198 mr. roli, 655 mr. łąk i ogr., 482 mr. pastw. i 50 mr. lasu. Gleba jest tutaj urodzajna i z każdym rokiem więcej osuszaną. Za Długosza (Lib. Benef.,269) M. były własnością Spytka Melsztyńskiego, w późniejszych czasach własność ks.Lubomirskiej, marszałkowej kor., przeszła wraz z Wiśniczem na rodzinę hr. Potockich z Zatora. Ludność pracowita i zamożna, ale niema we wsi dotąd szkoły[10].„
  
  
  
  W szczepanowskich uroczystościach 900-lecia urodzin św.Stanisława wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów z całej Polski pod przewodnictwem Prymasa Augusta Hlonda.
  
  Fot. z: www.brzesko.ws
  
  Wreszcie w 1893 r. wraz z dobrami wiśnickimi kupuje ją Maurycy Straszewski – profesor filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Straszewski jednak kupował ziemię głównie z myślą o parcelacji i odsprzedaży w niewielkich kawałkach, miejscowym gospodarzom. W Mokrzysce, w ciągu kilku lat, chłopi rozkupili dawne posiadłości Zamoyskich. W 1900 roku podobnie stało się w Buczu, gdzie 40 nabywców odkupiło od profesora, rozparcelowane wcześniej, pola folwarczne. Mniej więcej w tym samym okresie w Mokrzysce postaje wreszcie szkoła z oddziałem w Buczu.
  
  
  
  Ważnym wydarzeniem w życiu okolicy była budowa w latach poprzedzających I Wojnę Światową dużego, nowego kościoła w Szczepanowie, dobudowanego do starej świątyni długoszowej.
  Działania wojenne, zimą 1914/15, mimo iż toczyły się w bezpośredniej bliskości, nie spowodowały większych zniszczeń. Bodaj najdotkliwszą stratą był pożar starego kościoła w Szczepanowie. Po wojnie następuje szybki wzrost liczby ludności, budują się nowe domy, powiększa się obszar wsi.
  
  Sama Mokrzyska zostaje uszczuplona o obszar Bucza, które w 1929 staje się samodzielną wsią. Część domów z Mokrzyski otrzymuje nowe numery w Buczu.
  
  Po wojnie, wielkim wydarzeniem staje się uroczystość 900 lecia urodzin Świętego Stanisława w 1936 roku w Szczepanowie. Jak zaświadczają księgi parafialne z tamtych lat w przygotowaniu obchodów i w samym święcie brali udział niemal wszyscy szczepanowscy parafianie.
  
  W 1945 mieszkańcy Bucza podejmują inicjatywę budowy własnego kościoła. Kościół powstaje w ciągu dwóch lat i zostaje uroczyście poświęcony 24 sierpnia 1947 przez dziekana brzeskiego, ks. Jakub Stosura, który, nadał jej tytuł: „Przeniesienia Relikwii Św. Stanisława B. i M.” W 1951 biskup tarnowski powołał do życia nową parafię pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Buczu. W chwili utworzenia parafia liczyła ponad 1300 wiernych[11], prócz Bucza, należały do niej także: Bratucice i część Borku.
  
  
  
  Porównanie liczby mieszkańców Szczepanowa i Mokrzyski od XVI do XIX wieku.
  Na podstawie różnych materiałów, oprac. wł.
  
  Marzec, 2008
  
  Autor: Andrzej Pasula, lat 40.
  Z Mokrzyską i Buczem połączony więzami rodzinnymi. Informatyk z zawodu, z zamiłowania historyk.
  Także administrator i redaktor strony www.kozmice.pl - małej wsi z Pogórza Wielickiego.
  [1] Gdyby była to prawda, byłby to jeden z najstarszych kościołów chrześcijańskich na ziemiach polskich.
  
  [2] Bratucicki Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje region Szczepanowsko-Buczewski – zajmuje obszar 16,5 tys. hektarów. Występują na nim bardzo rzadko spotykane rośliny: szefran spiski, paproć: Długosz Królewski (Osmunda Regalis) oraz grążel żółty (Nuphar Lutea). W krajobrazie obszaru wyróżniają się śródleśne stawy w Przyborowie które wraz z otaczającym je starodrzewiem sosnowym planuje się objąć ochroną rezerwatową ze względu na ich znaczenie jako ostoi wielu gatunków zwierząt (Rezerwat „Rysie”).
  
  [3] Świetność Wojnicza, jako miasta przypadła na czasy, gdy o Brzesku i Tarnowie jeszcze nikt nie słyszał.
  
  [4] Interpretacja Stanisława Adamczyka, na podst. www.bazylika.szczepanow.pl
  
  [5] Włodzimierz Dworzaczek Leliwici Tarnowscy, Poznań 1971
  
  [6] Jan Długosz Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Kraków 1470 - 1480;na podst.: http://www.pspmokrzyska.republika.pl
  
  [7] Informacja pochodzi od Anny Góry z Bucza, na krzyżu widnieje napis: 1932. Oznacza on prawdopodobnie datę odnowienia krzyża z okazji prymicji księdza Góry.
  
  [8] Lustracja województwa krakowskiego z roku 1659 mówi miedzy innymi o stratach w Przyborowiu: spalone stajnie folwarczne, spalony tartak, wiele pól nieuprawionych z powodu „szczupłości poddaństwa”; w Łękach: „były 2 karczmy, teraz nie masz, bo ogniem przez Szweda zniesione”; w Jodłówce: „karczma, o której dawna lustracja świadczy, że przy tej wsi była cale [sic!] spustoszona”; w Krzeczowie: spustoszony browar; w Rzezawie: „karczma cale [sic!] pustkami stoi i nie fruktyfikuje nic JMP dzierżawcy”; w Ostrowie Szlacheckim):oborę [folwarku] nieprzyjaciel zabrał” – na podstawie: Lustracja województwa krakowskiego 1659-1664, Warszawa 2005
  
  [9] Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomerii wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem wydany we Lwowie 1868 roku opisuje Mokrzyskę jako własność Maurycego hrabiego Potockiego: „ Ludność 1913, gruntów chłopskich 2499 morgów, pańskich 317 morgów; pastwiska: chłopskie 482 morgi, pańskie 41 morgów; lasy: chłopskie 50 morgów, pańskie 7 morgów; razem 2955 morgów.
  
  [10] F.Sulimierski, B.Chlebowski, W.Walewski Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom VI, Warszawa 1885
  
  [11] Liczba wiernych nieco się zmniejszyła w ciągu ostatnich 50 lat. Według danych z 2002 roku parafia liczy 1280 wiernych; na podstawie: www.szczepanow.bazylika.pl

  Dodawanie komentarzy zablokowane - Zgłoś nadużycie